Onvrijwillige zorg thuis

Wat zegt de Wzd over onvrijwillige zorg? 

De Wzd gaat uit van de regel 'nee, tenzij'. Dat betekent dat onvrijwillige zorg alleen mag als het echt niet anders kan. Zorg is onvrijwillig als de cliënt of vertegenwoordiger van de cliënt daarvoor geen toestemming heeft gegeven. Of als de cliënt zich tegen de zorg verzet.

De wet noemt deze voorwaarden voor onvrijwillige zorg:

• Er zijn of dreigen ernstige negatieve gevolgen voor de cliënt zonder onvrijwillige zorg.
• Je hebt zorgvuldig alle opties afgewogen met de juiste personen.
• Het moet ook in het zorgplan komen dat een cliënt onvrijwillige zorg krijgt.

Extra eisen aan onvrijwillige zorg thuis 

Naast de voorwaarden uit de Wzd gelden er aanvullende eisen bij onvrijwillige zorg in extramurale omgevingen. Dit is dus bijvoorbeeld bij een cliënt thuis of op de dagbesteding. Maar het geldt ook voor woon-zorgcomplexen die volgens het thuiszorgmodel werken. Deze eisen staan in het Besluit zorg en dwang (mei 2020).

De aanvullende eisen zijn:

• Er zijn afspraken over toezicht op het veilig verloop van de onvrijwillige zorg.
• In het zorgplan staat hoe het toezicht op de cliënt wordt geregeld. 
• In het zorgplan staat hoeveel medewerkers aanwezig moeten zijn om de onvrijwillige zorg toe te passen. 
• Een deskundige zorgverlener moet bereikbaar zijn voor hulp rond de onvrijwillige zorg. 
• Er is een noodsituatie of er is nog geen zorgplan: onvrijwillige zorg mag alleen als de zorgverantwoordelijke heeft aangegeven hoe het toezicht is geregeld en hoeveel zorgverleners aanwezig moeten zijn. 

Aanpassingen in beleid voor onvrijwillige zorg thuis

Voor onvrijwillige zorg thuis moeten zorgorganisaties in hun beleid een antwoord bieden op de volgende vragen:

• Wat speelt mee bij de keuze om een cliënt onvrijwillige zorg thuis te bieden in plaats van de cliënt te laten opnemen?
• Hoe bescherm je de veiligheid van de cliënt bij onvrijwillige zorg thuis?
• Wat speelt mee bij de keuze voor het aantal aanwezige zorgverleners die de onvrijwillige zorg moeten toepassen?
• Hoe ga je om met lichamelijk verzet van de cliënt?
• Hoe regel je de bereikbaarheid en ondersteuning?
• Hoe voorkom je grensoverschrijdend gedrag van professionals?

Video: tips voor onvrijwillige zorg bij de cliënt thuis

Er komt veel bij kijken als je de Wzd toepast bij iemand thuis. Deze video vertelt je waar je op moet letten, bij wie je terecht kunt voor vragen en wie je partners in de keten zijn. Je krijgt tips en stappen om onvrijwillige zorg goed en veilig toe te passen.

Toezicht door mantelzorger

Bij onvrijwillige zorg thuis kun je ook een deel van het toezicht door de mantelzorger laten doen. Daar zitten wel een aantal voorwaarden aan:

• De zorgaanbieder weet zeker dat de mantelzorger deze zorgtaken goed kan uitvoeren.
• De mantelzorger begrijpt wat de gevolgen zijn van de onvrijwillige zorg.
• De zorgverlener legt de mantelzorger uit wat er moet gebeuren en is bereikbaar voor als er iets onverwachts gebeurt.
• De zorgverantwoordelijke (de persoon die de onvrijwillige zorg regelt) moet niet alleen de belangen van de cliënt laten meewegen, maar ook die van de familie en naasten.

Houd er rekening mee dat de zorgaanbieder verantwoordelijk blijft voor het toezicht. Bovendien is de mantelzorger niet verplicht om het toezicht op zich te nemen.