Handhygiëne

Er zijn twee manieren van handhygiëne: wassen met water en zeep of het gebruik van handalcohol. Wassen met water en zeep is nodig bij zichtbaar vervuilde handen of plakkerig aanvoelende handen. Wanneer de handen zichtbaar schoon zijn en niet plakkerig aanvoelen kun je handalcohol gebruiken. Gebruik van handalcohol is sneller uitvoerbaar en je bent niet afhankelijk van de aanwezigheid van een wasbak water, zeep en een wegwerphanddoekje.

Video over handhygiëne

Bekijk de video van V&VN en het programma Samen werken aan infectiepreventie over handhygiëne.

Wanneer moet je gebruik maken van handhygiëne? 

Bij handhygiëne gaat het niet alleen om de juiste manier, maar ook om het juiste moment. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft momenten benoemd waarop je handhygiëne moet toepassen, namelijk: 

1. Voordat een patiënt wordt aangeraakt.
2. Voordat er wordt schoongemaakt of er begonnen wordt aan een medische procedure.
3. Na contact met lichaamsmaterialen en vloeistoffen.
4. Na fysiek patiëntencontact.
5. Na fysiek contact met de omgeving van de patiënt.

In de praktijk zijn deze momenten voor veel verzorgenden en verpleegkundigen lastig te onthouden. Voor de verpleeghuissector heeft onderzoeker Gwen Teesing van de GGD Rotterdam-Rijnmond en het Erasmus MC deze vertaald naar Kamer In, Kamer Uit, Voor Schoon, Na Vies.

• Kamer In (moment 1 van de WHO)
• Kamer Uit (moment 4 en 5 van de WHO)
• Voor Schoon (moment 2 van de WHO)
• Na Vies (moment 3 van de WHO) 

Deze vertaling kun je ook gebruiken in de thuiszorg. De onderstaande vijf punten laten dit voor de thuiszorg zien.  

• Voor fysiek contact met de cliënt - Woning in
• Na fysiek contact met de cliënt - Woning uit
• Na het aanraken van de omgeving van de cliënt - Woning uit
• Voor schone of steriele medische handelingen - Voor schoon
• Na (mogelijk) contact met lichaamsmaterialen en vloeistoffen - Na vies 

Hoe zit het met handschoenen?  

Bij sommige handelingen, zoals wondzorg en katheterzorg, is het belangrijk om handschoenen te dragen. Was of desinfecteer dan ook de handen voor én na het aan- of uittrekken van de handschoenen. Ook als je je handschoenen op de juiste manier uittrekt is er kans dat micro-organismen op je handen terechtkomen.

Let verder op je werkvolgorde. Werk altijd van schoon naar minder schoon/vies. Kan dat niet? Verwissel dan je handschoenen zodra de volgende handeling ‘schoner’ is dan de vorige. Pas nooit handhygiëne toe als je handschoenen aan hebt.

Creatieve oplossingen in de thuiszorg 

Een vieze handdoek, een stukje zeep, geen keukenrol. Tijdens de zorg thuis is het niet altijd gemakkelijk om je handen op een hygiënische manier schoon te maken. Dit betekent niet dat je dan maar geen handhygiëne toe moet passen. Je kunt altijd wel iets doen om je handen schoon te maken, vindt Charlotte Michels, deskundige infectiepreventie bij CareB4. ‘Sommige situaties vragen iets meer creativiteit, maar niets doen is geen optie!’ In onderstaand overzicht zie je wat volgens Charlotte de beste oplossing is. Ze geeft ook suggesties voor als de eerste keus er niet is. 'Pak wanneer er geen vloeibare zeep is niet het blokje handzeep, maar kies dan bijvoorbeeld voor vloeibaar afwasmiddel.'  

Zeep

• Eerste keus: vloeibare zeep
• Tweede keus: vloeibaar afwasmiddel
• Derde keus: alleen water  

Handdoek  

• Eerste keus: schone handdoek
• Tweede keus: keukenrol
• Derde keus: toiletpapier  

Handalcohol

• Eerste keus: flacon bij cliënt
• Tweede keus: zakflacon bij medewerker
• Derde keus: flacon in auto medewerker  

Vraagt de zorgorganisatie niet om een zeeppompje en schone handdoek of keukenrol? Dan kun je dat natuurlijk ook zelf doen. Bij het eerste bezoek bijvoorbeeld. Leg cliënten de noodzaak van een goede handhygiëne uit. Dan zullen ze waarschijnlijk ook eerder meedenken. Charlotte: ‘De thuiszorg is maatwerk, maar er is altijd wel een manier om hygiënisch te werken.’ 

Persoonlijke hygiëne  

Tot slot gelden voor een goede handhygiëne voor zowel het verpleeghuis als de thuiszorg ook de volgende punten:

• Draag je nagels kort geknipt, schoon en goed verzorgd.
• Draag geen (gel-)nagellak of kunstnagels.
• Draag geen ringen, armbanden en polshorloges tijdens je werk.
• Draag geen brace, spalken of gips aan hand of pols tijdens je werk.