Praktische handvatten voor apathie bij dementie

Waarom is er meer aandacht nodig voor apathie bij dementie?

Hanneke legt uit: 'In verpleeghuizen gaat de aandacht vaak naar mensen die actief of meer aanwezig zijn. De stille mensen vallen minder op. Dat vertelden mantelzorgers en zorgverleners ons. Voor naasten kan een bezoek lastig zijn, omdat er zo weinig reactie of contact is. Daarom wilden we onderzoeken hoe we praktische handvatten kunnen bieden voor omgaan met apathie bij dementie in het verpleeghuis. Toen zijn we dit project gestart.'

Het begint met apathie herkennen

Als eerste is het belangrijk voor zorgprofessionals en naasten om te weten wat apathie is en hoe je apathie herkent. Het project Samen in Actie Bij Apathie (SABA) biedt handige hulpmiddelen om je hierbij te helpen. Zo is er een folder en een animatie met uitleg over apathie. En er is een e-module, een uitgebreidere video met duidelijke uitleg. 

Weet je wat apathie is en hoe je het herkent, dan zie je sneller een verandering in gedrag. Iemand toont bijvoorbeeld minder initiatief, emoties of interesse. 

Het is goed als naasten en zorgprofessionals de apathie en verandering met elkaar bespreken, bijvoorbeeld tijdens een familiegesprek. De speciaal ontwikkelde 'Praatplaat' kan helpen bij het gesprek. 

Lees meer over de tools en hulpmiddelen over apathie van SABA.

Onderzoek waarom het gedrag is veranderd

Herken je apathie bij iemand? Dan is het belangrijk om te onderzoeken waarom die persoon apathisch gedrag laat zien. Komt het niet door de dementie, dan is er mogelijk iets aan te doen. Het kan bijvoorbeeld ook komen door pijn of door medicijnen. 

Een zorgprofessional bespreekt de situatie met een arts of psycholoog. Die onderzoekt de bewoner dan verder. Ook daarbij kan de praatplaat van SABA helpen. Daarnaast kan een psycholoog het team begeleiden bij een gesprek over apathie bij een bewoner. Voor dat gesprek heeft SABA de 'Handreiking Bewonersbespreking'.

Kijk hoe je apathie kunt onderbreken

Apathie door dementie is niet te stoppen. Maar zorgprofessionals en naasten kunnen apathie wel onderbreken. Ze zorgen dan voor momenten dat een bewoner actiever is of reageert. Een bewoner kan dat niet uit zichzelf. 

Hanneke vertelt: 'Als je de apathie even kunt onderbreken, hebben mensen een betere kwaliteit van leven. Daar doe je het voor. Die onderbreking bereik je met de juiste aanpassingen in bijvoorbeeld dagstructuur, prikkels of contact.'

'Zorgverleners en naasten merken bij een onderbreking bijvoorbeeld dat een praatje weer mogelijk is. Of misschien een glimlach of ander contact van betekenis. Het zit vaak in de kleine reacties, zeker bij mensen die al verder in hun dementie zijn.'

De juiste activiteiten vinden voor bewoners

Samen kijk je wat de bewoner fijn lijkt te vinden. De tools van SABA helpen daarbij:

• Het 'Activiteitenblad Apathie' geeft voorbeelden van activiteiten om met de bewoner te doen. 
• De e-module 'Actieve tijd' geeft extra uitleg over de activiteiten en tips om contact te maken. 
• Met het 'Plezierige Activiteiten Plan Apathie (PAP-A)' kun je een plan maken wat je precies gaat doen met de bewoner.

Hanneke: 'Zorgverleners en naasten met wie we hebben gewerkt, zijn enthousiast over alle materialen. Ze gaven aan dat je er gemakkelijk resultaat mee behaalt. Daar hebben we het voor gedaan!'

​Project Samen in Actie Bij Dementie (SABA)

Bij SABA draait het om een praktische methode ontwikkelen en testen. De methode biedt handvatten voor omgaan met apathie bij dementie in het verpleeghuis. Voor zowel mensen met dementie, hun naasten als zorgprofessionals. 

Bij het onderzoek waren de volgende organisaties en instellingen betrokken:

• zorgorganisatie Archipel
• zorgorganisatie de Zorgboog
• het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON)
• het Radboudumc
• de Open Universiteit
• het Amsterdam UMC

Het onderzoek is gefinancierd door ZonMw en Alzheimer Nederland.