- bewusteloosheid op het moment van de melding
- bij helder (strogeel) vochtverlies of bloed uit oren of neus (kan hersenvocht zijn en = aanwijzing voor schedelbasisfractuur)
- sufheid
- gebruik bloedverdunners
- niet te stelpen hoofdwond
- uitval van spraak en/of gezichtsvermogen en/of spierkracht
- verwardheid
- aanhoudend braken
- hevige hoofdpijn
Schedelletsel
Laatst bijgewerkt op: 19-12-2024
Het door uitwendig geweld (klap of val) ontstaan van letsel aan het hoofd. Dit letsel kan zichtbaar zijn aan de buitenkant van de schedel en/of gezicht (wond/snee) maar kan ook onzichtbaar binnen de schedel (hersenletsel) aanwezig zijn.
- bewusteloosheid die langer dan 15 minuten heeft geduurd
- geheugenverlies (anders dan normaal)
- gebruik van alcohol en/of drugs
- letsel ten gevolge van agressie
- val van meer dan 1 meter en op harde ondergrond
- matige hoofdpijn
- duizeligheid
- braken
* De verpleegkundige moet binnen 30 minuten de cliënt zien en de arts binnen enkele uren.
niet van toepassing
Vragen
- Is de cliënt bewusteloos?
- Is de cliënt bewusteloos geweest? Hoe lang?
- Wat is de bloeddruk, pols en ademhaling + ademfrequentie?
- Wat is de vermoedelijke oorzaak, tijd, plaats, datum van het trauma?
- Is er een bloedende hoofdwond?
- Hoe is de cliënt nu? (opgewonden, suf, slaperig, hoofdpijn/misselijkheid/ braken, koorts, trekkingen, verwardheid, angst, uitvalsverschijnselen, geheugenverlies)
- Weet de cliënt wat er gebeurd is?
- Komt er vocht of bloed uit de neus of de oren?
- Zijn er andere verwondingen?
- Welke medicatie gebruikt de cliënt? (psychofarmaca, antistolling, sedativa)
- Zijn er drugs, alcohol of medicijnen gebruikt?
- Wat is de medische voorgeschiedenis (bekend met stollingsstoornissen) en co-morbiditeit?
- Wat is het medisch behandelbeleid?
Advies
- Blijf rustig en zorg voor een rustige omgeving.
- Bij aanwezigheid van hoofd- of nekklachten; stabiliseer de nek. Laat de cliënt de nek zo min mogelijk bewegen of aan de nek komen.
- Leg de cliënt bij bewusteloosheid in stabiele zijligging of 30° doordraaien op de buik.
- Bij zichtbaar bloedverlies; stelp de bloeding en geef eventueel een ijspakking. Oefen geen druk uit op de wond.
- Laat een snede in hoofd eventueel lijmen (histoacryl, zwaluwstaartjes) of hechten of bescherm deze met een steriel gaasje. Schat het totale bloedverlies in.
- Laat de cliënt niet eten en drinken of geef geen pijnstillers of sedativa in geval van hersentrauma.
- Bij helder, (strogeel) vochtverlies of bloed uit oren of neus; houd het vocht niet tegen. Laat de cliënt de neus niet snuiten!
- Wekadvies (zie achtergrondinformatie hieronder). Dit is een observatie-advies om op tijd signalen te krijgen over drukverhoging door bloeding of oedeem aan de binnenkant van de schedel.
- Wanneer iemand niet ingestuurd wil worden naar het ziekenhuis, kan in overleg met de arts, cliënt en/of diens vertegenwoordiger ook worden afgezien van het wekadvies. Het heeft namelijk geen consequenties voor de behandeling, maar wel voor het inschatten van de prognose.
Achtergrondinformatie
Schedeltrauma algemeen
Onze hersenen liggen in een natuurlijke helm, die door de structuur van het bot onvervormbaar is. De hersenen liggen nauw omsloten, waardoor ze goed beschermd zijn. Door geweld van buitenaf kan zowel de schedel als de inhoud toch beschadigd raken. Als de schedelinhoud door zwelling of bloeding toeneemt, loopt de druk op en kunnen hersendelen in ernstige gevallen ingeklemd raken in de natuurlijke openingen van de schedel. Dat is een zeer ernstig beeld, dat over het algemeen leidt tot uitval van vitale functies. Dit beeld kan in het ziekenhuis behandeld worden door een chirurgische ingreep. Hier wordt bij (kwetsbare) ouderen op medische gronden vaak van afgezien.
Schedelbreuk
De schedel is sterk en breekt of scheurt niet snel. Bij groot, direct geweld kan een gaatje in de schedel ontstaan of een deel van de wand kan naar binnen worden gedrukt. Daardoor kunnen bloedvaten scheuren. Als de hersenvliezen scheuren, kunnen bloed en hersenvocht naar buiten lekken of bacteriën binnendringen. Bij een schedelbasisbreuk zit de breuk in het aangezichts- en ondergedeelte van de schedel. Een breuk gaat niet altijd gepaard met bewustzijnsverlies.
Wekadvies schedelletsel in opdracht van de arts:
Uitvoering:
- Wekadvies geldt voor de eerste 24 uur na het trauma.
- De eerste zes uur moet de cliënt ieder uur gecontroleerd worden, daarna iedere twee uur.
- Spreek hem of haar aan. Vraag bijvoorbeeld naar de naam van cliënt en vraag waar hij of zij is. Houdt rekening met eventuele slechthorendheid!
- Als dat niet direct lukt, raak de cliënt dan aan of knijp hem/haar even.
- Als de cliënt niet normaal reageert op je vragen, neem dan direct contact op met de arts. De sufheid kan op een verslechtering van de toestand wijzen.
- Bel ook direct als cliënt last heeft van forse hoofdpijn, aanhoudende misselijkheid of herhaald braken.
- Vul na iedere controle de EMV-score in op een lijst.
- Er mogen geen sedativa, slaapmiddelen of alcohol toegediend worden. Overleg met de arts over eventuele pijnstilling.
Observatielijst schedelletsel EMV-score
Uitvoering van de Glasgow Coma Scale in een EMV-score
Het openen van de ogen
4 - spontaan: ogen spontaan open
3 - op aanspreken: bij stellen van een vraag
2 - op pijnprikkel: na toedienen van een pijnprikkel
1 - niet: ogen blijven gesloten
C - niet vast te stellen (zoals bijvoorbeeld bij een brilhematoom)
De motorische reactie
6 - gehoorzamen: het uitvoeren van opdrachten
5 - lokaliseren: het lokaliseren van de pijnprikkel
4 - terugtrekken: terugtrekken op een pijnprikkel
3 - abnormaal buigen: abnormaal buigen op een pijnprikkel
2 - strekken: abnormaal strekken op een pijnprikkel
1 - geen: geen reactie op een pijnprikkel
De verbale reactie
5 - georiënteerd: geeft juiste antwoorden
4 - verward: geeft onjuiste antwoorden
3 - inadequaat: geeft onsamenhangende antwoorden
2 - onverstaanbaar: maakt alleen geluiden
1 - geen: reageert niet
T - tube of afasie
Let op: Bij de EMV-score wordt altijd gekeken naar de beste reactie. Bij de motorische reactie wordt altijd gekeken naar de beste reactie van de armen. Bij de motorische reactie moet rekening gehouden worden met eventuele aanwezigheid van een parese/paralyse. De maximaal te behalen score bedraagt 15.