Vijf tips voor zorgmedewerkers

1. Vertrek vanuit zelfredzaamheid bij je intake en zorgleefplan

Het is nog vaak gewoonte om bij de intake en het zorgleefplan uit te gaan van wat iemand niet meer kan en wat moet overgenomen worden door de zorg. Keer het eens om:

• Ga uit van mogelijkheden: wat kan iemand (nog) wel? Bespreek met de cliënt concrete, haalbare doelen. Dit versterkt ook het vertrouwen van de cliënt in zichzelf.
• Sluit aan bij drijfveren en levensdoelen van cliënten: wat vindt iemand belangrijk? Wat motiveert hem? Waar wil hij naartoe werken?
• Help de cliënt zo nodig inzicht te krijgen in zijn eigen situatie.
• Bespreek met de cliënt hoe zijn eigen netwerk het beste kan worden ingezet. Besteed daarbij ook aandacht aan wat de cliënt zelf voor zijn netwerk kan betekenen.

2. Beoordeel welke benadering het beste bij de cliënt past

Probeer in overleg met de cliënt (en familie) te achterhalen wat voor hem belangrijk is en waarom dat zo is. Er zijn grofweg drie manieren om aan de zelfredzaamheid van een cliënt te werken:

• Het versterken van de motivatie van de cliënt. Soms is het moeilijk om zelfredzaam te zijn als het leven voor de cliënt van weinig betekenis is. Ga dan samen met de cliënt op zoek naar wat de cliënt (weer) zin geeft aan zijn leven. Lees meer hierover bij thema Welbevinden en levensvragen.
• De cliënt leren om dingen zelf te doen (bijv. een stoma verzorgen, dingen zelf regelen).
• De omgeving aanpassen (bijv. inzet van hulpmiddelen, aanpassen van de woning).

3. Kies een werkwijze of cliëntgroep

Zelfredzaamheid blijft al gauw abstract en vaag. Maak het concreet met elkaar. Kies een werkwijze of cliëntgroep waarmee je concreet aan de slag gaat, zoals het aan- en uittrekken van steunkousen of thema's als motiverende gespreksvoering.

4. Agendeer zelfredzaamheid op het werkoverleg

Veel zorgverleners ‘zorgen en doen’ graag en vinden het best lastig cliënten meer zelf te laten doen. Bespreek in het team eens wat jullie verstaan onder zelfredzaamheid. Zitten jullie op een lijn?

5. Geef het juiste voorbeeld

Laat de zeggenschap over het leven en de zorg zoveel mogelijk bij de cliënt. Ook dat is zelfredzaamheid. Als zorgverlener kun en hoef je niet alles te doen. Schakel ook anderen in, bijvoorbeeld een ergotherapeut of ouderenadviseur.

Wil je meer weten?

• Kijk voor voorlichtingsmateriaal bij Materialen
• In de Handreiking Zelfredzaamheid (pdf) van Vilans vind je praktische handvatten, verdieping en tips over zelfredzaamheid.
• Werken vanuit zelfregie. Hoe pak ik dat aan? (pdf) op de website van Movisie.
• Lees het artikel Meer zelfredzaamheid bij ouderen, minder (onnodige) thuiszorg? (pdf) van Vilans-adviseur Beatrijs Jansen, verschenen in KIZ, tijdschrift over kwaliteit en veiligheid in zorg (2012).