Tips voor handhygiëne in de thuiszorg

Een vieze handdoek, een stukje zeep, geen keukenrol. Tijdens de zorg thuis is het niet altijd gemakkelijk om je handen op een hygiënische manier schoon te maken. Sommige zorgorganisaties vragen aan cliënten om te zorgen voor een pompje met vloeibare handzeep en een schone handdoek voor de thuiszorgmedewerker. Toch zijn die in de praktijk lang niet altijd aanwezig. Dit betekent echter niet dat je dan maar geen handhygiëne toe moet passen. Want hygiënisch werken is heel belangrijk.

Charlotte: ‘Ook in de thuiszorg kun je micro-organismen van de ene cliënt naar de andere overbrengen. Dat je tussen deze twee contacten in je auto of op de fiets zit, maakt daarbij niet uit. Als je niet uitkijkt, worden de contactpunten van deze vervoersmiddelen zelfs een bron van micro-organismen na je werk.’

Creatieve oplossingen

Je kunt altijd wel iets doen om je handen schoon te maken, vindt Charlotte. ‘Sommige situaties vragen iets meer creativiteit, maar niets doen is geen optie!’ In onderstaande tabel zie je wat volgens Charlotte de beste oplossing is: de eerste keus. Ze geeft echter ook suggesties voor afwijkende situaties. 'Pak wanneer er geen vloeibare zeep is niet het blokje handzeep, maar kies dan bijvoorbeeld voor vloeibaar afwasmiddel.'

Zeep

• Eerste keus: vloeibare zeep
• Als dat er niet is: vloeibaar afwasmiddel
• Als dat er niet is: alleen water

Handdoek

• Eerste keus: schone handdoek
• Als dat er niet is: keukenrol
• Als dat er niet is: toiletpapier

Handalcohol

• Eerste keus: flacon bij cliënt
• Als dat er niet is: zakflacon bij medewerker 
• Als dat er niet is: flacon in auto medewerker

Wanneer de zorgorganisatie niet vraagt om een zeeppompje en schone handdoek of keukenrol, kun je dat natuurlijk ook zelf doen. Bij het eerste bezoek bijvoorbeeld. Leg cliënten de noodzaak van een goede handhygiëne uit. Dan zullen ze ook eerder geneigd zijn om mee te denken. Charlotte: ‘De thuiszorg is maatwerk, maar er is altijd wel een manier om hygiënisch te werken.’

Hoe maak je je handen schoon?

Het wassen of desinfecteren van je handen heeft natuurlijk alleen zin als je het op de juiste manier doet. Handalcohol kun je bijna altijd gebruiken, behalve bij zichtbaar vuil, natte handen of plakkerige handen. Dan is het wassen van de handen noodzakelijk. Doe het nooit alle twee achter elkaar: dat is minder goed voor je huid. Verzorg je handen goed met crème om uitdroging te voorkomen als je, om welke reden dan ook, toch veel moet wassen.
 
Onderstaande video’s zijn gemaakt in het verpleeghuis. Ze laten goed zien hoe je je handen moet wassen en desinfecteren.

Wanneer moet je je handen wassen?

Bij handhygiëne gaat het niet alleen om de juiste manier, maar ook om het juiste moment. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft vijf momenten benoemd waarop je handhygiëne moet toepassen. In de praktijk zijn deze momenten voor veel verzorgenden en verpleegkundigen lastig te onthouden. Voor de verpleeghuissector heeft onderzoek Gwen Teesing van de GGD Rotterdam-Rijnmond en het Erasmus MC deze vertaald naar Kamer In, Kamer Uit, Voor Schoon, Na Vies. ‘Deze vertaling kun je ook gebruiken in de thuiszorg,’ aldus Charlotte. Haar variant vind je in onderstaande tabel.

5 momenten WHO

• Voor fysiek contact met de cliënt.
• Na fysiek contact met de cliënt.
• Na het aanraken van de omgeving van de cliënt.
• Voor schone of steriele medische handelingen.
• Na (mogelijk) contact met lichaamsmaterialen en vloeistoffen.

In de thuiszorg

• Woning in
• Woning uit
• Woning uit
• Voor schoon
• Na vies

Hoe zit het met handschoenen?

Bij sommige handelingen, zoals wond- en katheterzorg, is het belangrijk om handschoenen te dragen. Was of desinfecteer dan ook de handen na het uittrekken van de handschoenen. Ook als je je handschoenen op de juiste manier uittrekt bestaat er namelijk kans dat micro-organismen op je handen terecht komen. 

Let verder op je werkvolgorde. Werk altijd van schoon naar minder schoon/vies. Kan dat niet, verwissel dan je handschoenen zodra de volgende handeling ‘schoner’ is dan de vorige. Pas nooit handhygiëne toe op gehandschoende handen.

In het thema Infectiepreventie vind je meer informatie over het gebruik van handschoenen in de thuiszorg. Wist je bijvoorbeeld dat de aanschaf van handschoenen de verantwoordelijkheid is van de werkgever, maar dat bij sommige zorgorganisaties die verantwoordelijkheid bij de cliënt wordt gelegd? 

Persoonlijke hygiëne

Tot slot gelden voor een goede handhygiëne ook de volgende punten:

• Draag je nagels kort geknipt, schoon en goed verzorgd.
• Draag geen (gel-)nagellak of kunstnagels.
• Draag geen ringen, armbanden en polshorloges tijdens je werk.
• Draag geen brace/spalken/gips aan hand of pols tijdens je werk.