10 tips voor hygiënisch smartphone- en tabletgebruik

Smartphone is overal in de zorg

Veel verzorgenden en verpleegkundigen zijn vanuit de werkgever verplicht om onder werktijd een smartphone of tablet te gebruiken. Toch hebben lang niet alle organisaties richtlijnen voor hygiënisch smartphone- en tabletgebruik. En dat terwijl je met mobiele communicatiemiddelen veel micro-organismen verplaatst die schadelijk kunnen zijn voor de cliënt.

In de podcast 'Handsfree' gaan deskundige infectiepreventie Charlotte Michels en wijkverpleegkundige Yves Bovens, onder leiding van Vivian Lataster, in op goed gebruik van deze elektronische middelen. Luister de podcast op Spotify.

Meer duidelijkheid is nodig

Het is belangrijk dat er meer duidelijkheid komt over het hygiënisch gebruik van smartphone en tablet. Landelijke richtlijnen komen er naar alle waarschijnlijkheid niet snel. Maar, we kunnen wel voor tips en handreikingen zorgen en zo voor meer alertheid zorgen. Elk team zou moet praten over het hygiënisch gebruik van smartphones en tablets. Het stellen van kritische vragen en er over nadenken is een goed begin.

Tip 1: Ga in je organisatie en team het gesprek met elkaar aan over het hygiënisch gebruik van smartphones en tablets. Zorg voor bewustzijn en stel kritische vragen. Spreek af wat jullie veilig en werkbaar vinden en houd je daar dan ook aan.

Ook branchevereniging voor de thuiszorg Zorgthuisnl vindt dat teamleden met elkaar het gesprek aan moeten gaan over het hygiënisch gebruik van smartphones en tablets. ‘Het uitwisselen van ervaringen hoe hiermee om te gaan en de noodzaak laten zien waarom dit onderwerp belangrijk is, moet onderdeel zijn van dit gesprek’, aldus Suzanne Veen van Zorgthuisnl. ‘Wij denken dat heel veel organisaties en teams op dit moment niet in de gaten hebben wat de gevolgen kunnen zijn of hoe groot het risico is.’

Wat zijn de regels?

De Werkgroep Infectiepreventie adviseert dat verpleegkundigen en verzorgenden geen mobiele telefoon of tablet bij zich moeten hebben tijdens het werk, behalve als het echt nodig is (WIP-richtlijn persoonlijke hygiëne paragraaf 3.7 Mobiele communicatie). Dit is een duidelijk advies, maar tegenwoordig toch niet meer haalbaar. In de thuiszorg en in verpleeghuizen worden smartphones en tablets vaak voor werk gebruikt.

Bij het gebruik van een smartphone of tablet is handhygiëne erg belangrijk. Je moet namelijk voor én na het gebruik je handen goed schoonmaken. Volgens de Werkgroep Infectiepreventie kun je het gebruik van een mobiel apparaat tijdens werkzaamheden zien als het beëindigen en opnieuw aangaan van handcontact met de cliënt. In de praktijk zal dit echter niet altijd lukken, het goed schoonmaken is dan extra belangrijk.

Waar moet je op letten?

Tip 2: Neem als het mogelijk is de telefoon op met schone handen. Trek eventuele handschoenen uit voordat je de telefoon beantwoord. Je hand is waarschijnlijk schoner dan de handschoen.

Natuurlijk kun je een smartphone of tablet het beste gebruiken met schone handen, maar dit lukt niet altijd. Daarnaast wordt het pas een probleem als je je smartphone of tablet gebruikt tijdens een handeling waarbij besmetting kan voorkomen. Een handeling waarna je handhygiëne toe moet passen dus. Dit is bijvoorbeeld het als je telefoon gaat tijdens de zorg op bed, een douchebeurt, het opruimen van incontinentiemateriaal of bij isolatieverpleging. Eventuele handschoenen kun je dan het beste uittrekken.

Tip 3: Maak de telefoon schoon nadat je het appartement of de kamer van een cliënt hebt verlaten.

Deskundige infectiepreventie Charlotte Michels van CareB4 geeft een voorbeeld. ‘Stel dat je een cliënt op bed aan het wassen bent. Je draagt geen handschoenen, omdat er geen risico is op contact met mogelijk besmet materiaal zoals urine of ontlasting. Normaal gesproken zou je dan na het aankleden van de cliënt bij het verlaten van de ruimte handhygiëne toepassen. Dat doe je om te voorkomen dat (resistente) bacteriën die je bij het wassen van de cliënt opgepikt hebt op je handen meereizen naar de volgende cliënt. Als je tijdens het wassen van de cliënt op bed de telefoon hebt opgenomen, is het dus verstandig om ook deze tegelijk met de handhygiëne schoon te maken of desinfecteren. Anders is de handhygiëne voor niets geweest, zodra je bij een volgende cliënt weer de telefoon opneemt en daarna doorgaat met bijvoorbeeld de wasbeurt in de douche.’

Tip 4: Steek een telefoon nooit direct na gebruik terug in je zak. Doe dit pas na het schoonmaken.

Het is vooral heel belangrijk om je ervan bewust te zijn wat je met je telefoon doet. ‘Sommige zorgprofessionals hebben hun telefoon onder een schort zitten’, weet deskundige infectiepreventie Carolien Oldenkamp-Berkelaar van het adviesbureau GRIP en de Stichting Trainingen Infectie Preventie (STIP). ‘Wanneer de telefoon gaat, moet je je schort opzij doen om de telefoon op te nemen. Dit is het eerste besmettingsmoment. Stop je de telefoon na het gesprek weer terug in je zak? Dan bestaat de kans dat je jezelf en je kleding besmet en dit de rest van de dag met je meedraagt. Het tweede besmettingsmoment. Leg je telefoon daarom opzij voordat je een schort aantrekt, op een zo veilig mogelijke plek. Zorg ook dat je zicht houdt op het scherm.’

Tip 5: Neem geen telefoon of tablet mee als je een cliënt verzorgt waarbij extra infectiemaatregelen van toepassing zijn. Zoals bij besmetting met het norovirus, MRSA of BRMO.

Wordt een cliënt geïsoleerd verpleegd? Dan kun je een mobiel communicatiemiddel het beste buiten de kamer laten. Moet je toch bereikbaar zijn? Dan kun je je toestel doorzetten naar een toestel dat al op de kamer staat en daar ook blijft tijdens de isolatie. Een laatste optie is het los meenemen (dus niet in je broekzak) van een telefoon of tablet en deze vlak voor het verlaten van de kamer, voor desinfectie van de handen, desinfecteren.

Wat kun je afspreken?

Bovenstaande aandachtspunten zijn natuurlijk heel belangrijk. Toch gaat het er uiteindelijk om dat je als organisatie en team goede afspraken maakt rondom dit thema en je hieraan houdt. Zo heeft Suzan Dorst, praktijkverpleegkundige bij PCSOH, voor haar organisatie een richtlijn opgesteld waarin de acties van alle medewerkers duidelijk worden.

Tip 6: Geef aan het einde van je dienst de smartphone of tablet een goede schoonmaak- of desinfectiebeurt.

Volgens Suzan Dorst wordt van de zorgmedewerkers een goede handhygiëne verwacht. Maar er wordt ook verwacht dat ze aan het einde van de dienst bij het terugzetten de smartphone schoonmaken met een microvezeldoek en een desinfecterende spray die bij de receptie te vinden zijn. Daarnaast halen ze één keer per week het hoesje van de telefoon en maken zij deze aan de binnenkant schoon. De receptiemedewerker vervangt de microvezeldoek aan het begin en einde van de dienst en maakt het oplaadrek van de telefoons wekelijks schoon.

Tip 7: Maak afspraken over hygiënisch smartphone- en tabletgebruik en leg vast wie waarvoor verantwoordelijk is.

Ook moet er goed nagedacht worden waarover je een collega belt. Zeker in een periode dat veel zorgverleners druk zijn met zorg. 

Hoe maak je een smartphone of tablet schoon?

Tip 8: Maak afspraken over waarvoor je een collega belt en wat op een andere manier kan. Veel organisaties hebben een beschermde communicatie-app. Dan kun je op een later moment reageren.

De meeste smartphones en tablets zijn lastig schoon te maken. Fabrikanten geven ook geen duidelijke oplossingen voor het reinigen of desinfecteren van de apparatuur. Carolien: 'Eigenlijk geldt voor het reinigen van al die mobiele apparatuur hetzelfde als voor je handen: bij zicht- of voelbaar vuil moet je het schoonmaken en bij kans op besmetting moet je desinfecteren.' Maar hoe doe je dat?

Tip 9: Reinig met een vooraf geïmpregneerde doek of gebruik wisselende schoonmaakdoekjes.

Volgens Charlotte mag je niet altijd de standaard reinigingsmiddelen en desinfectiemiddelen gebruiken. Deze middelen kunnen namelijk het (scherm van het) toestel kunnen aantasten. ‘Ook kun je je telefoon helaas niet zomaar in een bak met vloeistof stoppen. Voor het reinigen of desinfecteren is het daarom handig om een vooraf geïmpregneerde doek te gebruiken. Deze doek kan een reinigingsmiddel – eventueel gecombineerd met een desinfectans – bevatten.’ Carolien geeft als tip om verschillende doekjes te gebruiken. ‘Het kan zijn dat in doekjes iets zit dat de “poriën” van het touchscreen opvult. Door te wisselen kan dit probleem voorkomen worden.’

Tip 10: Bescherm je telefoon met folie of een hoesje zodat je niet de telefoon zelf hoeft te reinigen.

Het is beter om je telefoon te beschermen, zodat je hem niet hoeft schoon te maken. Carolien wijst op beschermfolie: ‘Deze is beter bestand tegen desinfectantia en is goedkoper te wisselen dan het scherm zelf.’ Een andere mogelijke oplossing die Charlotte noemt is het gebruik van een plastic hoesje dat ook wel wordt gebruikt door watersporters. 'Deze hoesjes zijn glad en daarmee makkelijk te reinigen. Je zou ook kunnen denken aan een vergelijkbaar wegwerphoesje om de telefoon, na gebruik kun je die dan simpel weggooien. Helaas zijn hiervoor nog niet veel materialen op de markt, dus voor een passende oplossing zal creativiteit geboden zijn.'

Tot slot noemt Charlotte nog de waterdichte telefoons die op de markt zijn. 'De aanschaf hiervan heeft financiële gevolgen en is daardoor wellicht minder interessant. Als je instelling toch bezig is met plannen voor vervanging, is het een zeker een optie om mee te nemen.'

Aanpak antibioticaresistentie in verpleeghuizen

Hygiënisch handelen en infectiepreventie zijn onderdelen van goede en veilige (verpleeghuis)zorg. Steeds vaker zien zorginstellingen cliënten die infecties hebben of drager zijn geworden van Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO). Deze infecties zijn moeilijk te behandelen, zeker bij kwetsbare ouderen. Hoog tijd dus voor meer aandacht voor de risico’s van antibioticaresistentie en het verbeteren van de hygiëne.