Slikproblemen: oorzaken

Een cliënt kan klachten hebben tijdens of na het slikproces. Er kunnen verschillende oorzaken zijn waarom iemand moeite heeft met eten en drinken:

• ouderdom
• neurologische problemen
• medicijnen
• conditionele problemen
• kanker in het hoofd-halsgebied

Ouderdom

Als iemand ouder wordt, treden er veranderingen op in het slikken. Het kauwen van voedsel verloopt langzamer en moeilijker doordat de kauwspieren verminderen in kracht. Het coördineren van alle bewegingen wordt lastiger. Daarnaast kunnen problemen met het gebit ervoor zorgen dat kauwen moeilijker gaat. Ook worden restjes niet meer goed en automatisch weggeslikt, waardoor iemand zich sneller verslikt.

Ook het slikken zelf gaat moeilijker. Het afsluiten van de luchtpijp (door strottenklepje) op het juiste moment lukt niet meer helemaal. Vloeistoffen gaan te snel naar binnen voor het reactievermogen. Hierdoor verslikken ouderen zich sneller bij het drinken.

Neurologische problemen

Een beroerte, de ziekte van Parkinson of bijvoorbeeld dementie kunnen leiden tot coördinatieproblemen in de slikbeweging. Het samenspel van de spiergroepen die betrokken zijn bij het slikken is verstoord. Daarnaast kan het gevoel in de mond verminderd zijn. De persoon voelt minder goed wat er in de mond of keel gebeurt. Hierdoor kan iemand zich verslikken. Bij iemand met een neurologische aandoening is het dus van belang extra alert te zijn op mogelijke slikproblemen.

Medicijnen

Bij sommige medicijnen treden slikproblemen als bijwerking op. Medicijnen kunnen de spierkracht verminderen of de coördinatie verstoren. Hierdoor gaat het kauwen moeilijker, kan de tong het voedsel minder goed verplaatsen of werkt het strottenklepje minder goed of traag. Sommige medicijnen beïnvloeden de hoeveelheid speeksel in de mond. Het doorslikken van vast voedsel wordt dan moeilijker.

Parkinsonisme

Een aantal medicijnen bij psychische aandoeningen (psychofarmaca) kan parkinsonisme, dezelfde klachten als bij de ziekte van Parkinson, veroorzaken. Het kauwen en transport van het voedsel wordt dan bemoeilijkt. Wanneer iemand medicijnen krijgt, is het belangrijk na te gaan of deze medicijnen invloed kunnen hebben op slikken, speekselvorming, spierkracht, gevoel in de tong en mondholte. Let dan extra op bij de maaltijden. Overleg met de arts of er alternatieven zijn als er ernstige bijwerkingen zijn.

Het slikken van medicijnen

Het slikken van de medicijnen zelf kan ook problemen geven. Mensen geven aan de medicijnen niet weg te krijgen of hebben het gevoel dat de medicijnen achter in de keel blijven hangen. De medicijnen kunnen dan het beste met appelmoes, vla of yoghurt worden ingenomen, in plaats van met water. Medicijnen mogen niet fijn worden gemaakt of uit de capsules worden gehaald. Ga met de apotheker na of er een andere keuze is, zoals een slikgel of bevochtigingsgel. Dit geeft verlichting, kalmeert en maakt het slikken makkelijker.

Conditionele problemen

Als je weinig conditie hebt, door bijvoorbeeld een chronische aandoening of een operatie, gaat eten en drinken moeizamer. Er zijn ook medicijnen die als bijwerking een droge mond of minder spierkracht veroorzaken. 

Kanker in het hoofd- en/of halsgebied

Cytostatica (die bijvoorbeeld bij chemotherapie gebruikt wordt) heeft als bijwerking dat de speekselklieren worden geremd in de speekselafgifte. Speekselklieren kunnen onherstelbaar beschadigd worden door bestraling van een kwaadaardig gezwel in het hoofd-halsgebied. Hierdoor gaat slikken lastiger.

Meer informatie

• Op de pagina Slikken: vier fasen in dit thema lees je hoe slikken werkt en wat de beste houding is om goed te kunnen slikken.
• Op de pagina Slikproblemen: gevolgen lees je meer over de gevolgen van slikproblemen. 
• Meer weten over oorzaken en gevolgen van slikproblemen, en hoe deze te behandelen? Kijk op de website moeilijkslikken.nl.