Begeleiden en ondersteunen van cliënten met depressieve klachten

Wat kun je doen in de begeleiding en ondersteuning bij depressie?

Als zorgverlener kun je cliënten met een depressie op veel manieren helpen. Dit loopt uiteen van simpelweg een luisterend oor bieden tot meer intensieve ondersteuning:

• Neem de depressie en de klachten serieus. Heb aandacht voor de cliënt en toon belangstelling. De cliënt voelt zich daardoor geaccepteerd en begrepen.
• Bespreek met de cliënt wat hij of zij nog wel kan doen. Maak bijvoorbeeld een schema met haalbare activiteiten. Als mensen ontdekken dat ze toch weer dingen kunnen, vergroot dat hun gevoel van eigenwaarde. Zoek je inspiratie voor activiteiten? In de Plezierige Activiteiten Lijst (pdf) staan wel 139 dingen om te doen.
• Geef de cliënt de ruimte om verdriet en boosheid te uiten. Het is belangrijk dat de cliënt zich door jou gesteund voelt. Maar let daarbij op dat je niet overbezorgd overkomt.
• Bevorder therapietrouw zijn. Doe dit door observatie van en begeleiding bij medicatiegebruik en -effecten, en controle op bijwerkingen. 
• Let erop dat de cliënt zichzelf goed blijft verzorgen. Houd de zelfzorg in de gaten door te kijken naar: 
  • dagelijkse bezigheden
  • lichamelijke conditie
  • eten en drinken
  • slaapritme 
• Ondersteun de mantelzorger.
• Help de cliënt om gezond te leven. Bekijk de tips voor leefstijladviezen bij ouderen met een depressie.

Bekijk onderbouwde aanpakken van depressie op de Databank erkende interventies.

Wat je beter niet kunt doen

Het is belangrijk dat je rekening houdt met de gevoelens van de cliënt met een depressie. Let er daarom op dat je de volgende dingen niet doet:

• de cliënt steeds aanmoedigen om flink te zijn;
• proberen de cliënt op te vrolijken op een verkeerd moment;
• gevoelens van verdriet negeren;
• de cliënt het gevoel geven dat hij of zij zeurt.

Samenwerking bij behandeling

Moet iemand met een lichte tot matige depressieve stoornis of een beperkte depressie behandeld worden? Dan is het beter als er samenwerking is in de vorm van netwerkzorg of integrale zorg. Hierbij stemmen alle betrokken zorgverleners de zorg onderling af. In het beste geval werkt iedereen met één behandelplan.   

Het sociale netwerk van de cliënt speelt hierin een belangrijke rol. Uit onderzoek blijkt dat de invloed van sociale netwerken belangrijk is voor de leefstijl en gezondheid van cliënten. Zo heeft het invloed op bijvoorbeeld roken, dieet, lichaamsbeweging, depressie, therapietrouw en obesitas. Leefstijl- en voedingsadviezen kunnen helpen bij het overwinnen van depressieve klachten. Beïnvloeding van gezond gedrag gebeurt vooral via het sociale netwerk. Zorg voor voorlichting/psycho-educatie aan cliënt en zijn naasten.   

Meer informatie, hulpmiddelen en tips hiervoor vind je in het thema Samenwerken in de wijk.  

Adviezen voor goede zorg bij depressie

In de ‘Multidisciplinaire richtlijn depressie’ (2013) en het ‘Addendum ouderen bij de MDR depressie’ (2008) staan adviezen voor de preventie, diagnose en behandeling van depressie. We lichten de adviezen hier een voor een uit.

Depressie bij ouderen voorkomen

Geïndiceerde preventie is de meest effectieve manier om depressie bij ouderen te voorkomen. Dit houdt in dat je je richt op vroege signalen of cliënten met een hoger risico op depressie.

Ook is het belangrijk dat er meer cursussen komen die gericht zijn op preventie. Het is vooral goed als die zo compleet mogelijk zijn en samenhangen met andere lokale initiatieven.

Diagnose stellen bij ouderen

Het wordt aanbevolen om in verpleeghuizen iedere niet-demente bewoner binnen 2 tot 4 weken na opname te screenen op een depressie. Dit moet je iedere 6 maanden herhalen.

Vermoed je dat een niet-demente bewoner depressieve klachten heeft? Gebruik dan een instrument voor screening zoals de Geriatric Depression Scale (GDS). Bekijk een overzicht met links naar de GDS en andere screeningsinstrumenten. 

Behandeling van depressie bij ouderen

Ouderen met een lichte tot matige depressie moeten in de eerste lijn behandeld worden door de huisarts in samenwerking met andere zorgprofessionals. Zo'n multidisciplinaire aanpak blijkt effectiever dan behandeling door alleen de huisarts.

Onderzoek naar lichaamsbeweging en functioneel herstel

Sanne Wassink, expert depressie, heeft onderzoek gedaan naar de invloed van lichaamsbeweging en functioneel herstel op depressie bij ouderen. Bij functioneel herstel gaat het erom dat ouderen weer goed en zelfstandig hun dagelijks leven kunnen leiden, ondanks hun depressie. Uit het onderzoek blijkt onder andere dat ouderen die regelmatig bewegen meer kans hebben om te herstellen van depressie dan ouderen die onvoldoende bewegen.

Tegelijkertijd is minder lichaamsbeweging een kenmerk van depressie. Je kunt daarom ook beginnen door extra beweging toe te voegen aan de dagelijkse activiteiten van de cliënt. Denk daarbij aan een stukje lopen of opstaan om iets te pakken. 

Lees meer over dit onderzoek naar depressie bij ouderen (2020, gecheckt 2022).

Bron

• Zorgstandaard Depressieve stoornissen op ggzstandaarden.nl
• Zorgstandaard Ouderen met psychische aandoeningen op ggzstandaarden.nl
• Addendum Ouderen bij de MDR Depressie (pdf), Trimbos-instituut