Een woning waarvan de persoon met dementie of betrokken mantelzorger huurder of eigenaar van is. Dit kan ook gaan om een aangepaste woning.
Wonen met dementie
Laatst bijgewerkt op: 14-10-2024
Wonen is een basisbehoefte. Door alle ontwikkelingen in de dementiezorg ligt de nadruk op het zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Lukt thuis wonen niet meer? Dan hebben mensen recht op passende zorg in een beschermende omgeving zoals een verpleeghuis. Op deze pagina lees je over verschillende woonvormen voor mensen met dementie. Ook lees je over de factoren die een rol spelen bij het kiezen van een geschikte woonplek.
Woonvormen Dementie
Het Trimbos instituut doet iedere 2 tot 3 jaar een Monitor Woonvormen Dementie in opdracht van de overheid. Het Trimbos onderzoekt hoe mensen met dementie wonen en welke zorg zij hierbij krijgen. Zo kunnen zij ontwikkelingen ontdekken. Deze monitor gaat momenteel uit van 4 woonvormen voor mensen met dementie:
Woonvormen waarbij de persoon met dementie zelfstandig blijft wonen. Wel zijn er voorzieningen en zorgvoorzieningen in de buurt. Denk aan aanleunwoningen, ADL-woningen, wonen in een woonservicegebied en mantelzorgwoningen.
Geclusterde wooneenheden van minimaal 5 woonplekken. Deze wooneenheden zijn voor mensen van 55 jaar en ouder. Er is een ruimte waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Denk aan woonzorgcentra, hofjes of groepswonen voor ouderen. Woonzorgcentra worden ook wel wooncomplexen, zorgcomplexen of serviceflats genoemd.
Alle woonvormen die specialistische zorg bieden. Denk aan: kleinschalig groepswonen, grootschalig wonen met kleinschalige zorg, zorgvilla’s, zorgboerderijen en woningen die van burgers zijn.
Steeds langer thuis wonen
In 2023 zijn er in Nederland ongeveer 290.000 mensen met dementie. De meeste mensen (70%) van deze groep wonen thuis. Thuis is voor veel mensen met dementie de meest vertrouwde plek. Ze voelen zich er veilig. Het behoud van zelfstandigheid is voor veel mensen met dementie een belangrijke reden om thuis te willen blijven. Ook de overheid vindt het belangrijk dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen.
Zorg en ondersteuning thuis
Thuis wonen met dementie betekent dat er vaak extra zorg en ondersteuning nodig is. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van:
Professionele zorgverleners kunnen helpen met dagelijkse activiteiten zoals wassen, aankleden en medicijngebruik.
Voor meer veiligheid kunnen er aanpassingen aan de woning worden gedaan. Denk aan het verwijderen van drempels of het aanbrengen van handgrepen. Lees meer hierover op de pagina hulpmiddelen bij dementie.
Dagopvang zorgt voor ritme en sociale contacten voor mensen met dementie. Lees meer hierover op de pagina Dagbesteding en dagopvang.
Familieleden of vrienden kunnen een belangrijke rol spelen in de zorg voor een persoon met dementie. Lees meer op de pagina Samenwerken met informele zorg bij dementie. Lees meer op de pagina samenwerken met Informele zorg.
Soms kan iemand tijdelijk niet thuis wonen. Bijvoorbeeld doordat een mantelzorger zelf geopereerd moet worden of overbelast dreigt te raken. Dit is vervangende zorg en noemen we respijtzorg. Iemand met dementie kan tijdelijk worden opgenomen, bijvoorbeeld in een verpleeghuis, zorghotel of zorgboerderij. Ook kan een vrijwilliger tijdelijk in huis komen zodat de persoon met dementie niet ergens anders naartoe hoeft.
Verhuizen naar beschut en of beschermd wonen.
Wat als de behoefte aan zorg toeneemt? En wat als dat niet meer veilig of haalbaar is zolang de persoon met dementie thuis woont? Dan kan het toch nodig zijn dat iemand naar een zorginstelling verhuist. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als:
- de persoon met dementie een gevaar voor zichzelf of anderen is;
- de mantelzorger de zorg niet meer aan kan;
- of de zorgbehoefte te ingewikkeld wordt voor thuiszorg.
Lindsay Groenvynck onderzocht (2024) het proces van de overgang van thuis naar het verpleeghuis. Zij kwam tot een aantal conclusies. Zo werd duidelijk dat de meeste ouderen angstig waren over het idee van verhuizing naar een verpleeghuis. Zij hadden behoefte om hun eigen zelf te kunnen zijn. Dit door bijvoorbeeld hun hobby’s en hun sociale contacten te houden. En door zoveel mogelijk zelf hun leven te kunnen bepalen. Mensen blijven graag in hun eigen buurt. Zo kunnen zij dichtbij mensen zijn die voor hen belangrijk zijn.
Een andere conclusie is dat mantelzorgers een dubbel gevoel hebben bij het verhuisproces. Ze kunnen zowel positieve als negatieve emoties hebben. Zij zullen het minder zwaar hebben qua zorgtaken. Maar ze kunnen ook het gevoel hebben dat ze hun naaste in de steek laten. Ook wensen mantelzorgers achteraf dat ze eerder waren begonnen met het proces van de verhuizing. Maar in gedrag laten zij zien dat zij het verhuizen zo lang mogelijk uitstellen.
Wanneer voor welke woonvorm kiezen?
Sommige mensen weten al naar welke organisatie ze graag willen als thuis wonen niet meer gaat. Dit geldt alleen niet voor iedereen. Daarom is er informatie beschikbaar om de goede keuze te maken. Zo staan er op Zorgkaartnederland.nl beoordelingen van verpleeghuizen. Op Kiesbeter.nl staan alle gegevens van zorginstellingen als het gaat om kwaliteit van zorg. Ook kan de bezoeker verpleeghuizen en locaties met elkaar vergelijken. Bestaat er een voorkeur voor een locatie? Dan is op tijd inschrijven belangrijk omdat er vaak wachtlijsten zijn. De keuze voor een woonvorm hangt af van verschillende factoren:
- De mate van dementie: In een vroege fase kan thuis wonen met ondersteuning vaak nog goed werken. Bij een verder gevorderde dementie kan meer speciale zorg nodig zijn.
- De lichamelijke en geestelijke situatie: Zijn er beperkingen in het leven van iedere dag? Dan kan dit een reden zijn om te verhuizen naar een woonvorm waar meer ondersteuning beschikbaar is.
- De sociale omgeving: Heeft de persoon met dementie een groot sociaal netwerk? Is er voldoende ondersteuning vanuit de familie?
- Wat iemand kan betalen: De zorgkosten kunnen verschillen per woonvorm.
Voorbereiding door de persoon met dementie en naasten zelf
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom iemand niet de gewenste woonvorm kan kiezen:
- Wachttijden: Er kunnen lange wachttijden zijn voor bepaalde woonvormen. Vooral voor plekken in verpleeghuizen met een speciale vorm van zorg.
- Beschikbaarheid: Niet in elke regio zijn alle soorten woonvormen beschikbaar.
- Inkomsten en kosten: De kosten voor bepaalde woonvormen kunnen hoog zijn. Niet iedereen kan dat betalen.
- Crisisopname of spoedopname: Soms is er sprake van een noodzaak waarvoor een snelle verhuizing nodig is. Dit kan bijvoorbeeld een medische noodzaak zijn. Dan is er minder tijd om een keuze te maken. Is er een crisisopname nodig? Dan zorgt dit voor veel onrust bij de persoon zelf, de omgeving en de zorgprofessionals. Daarnaast hebben zorginstellingen vaak wachtlijsten. Hierdoor kan het zo zijn dat mensen voor een crisisopname tijdelijk naar een andere zorginstelling moeten. Dit kan zelfs buiten de eigen regio zijn. Daarom is het altijd het beste om een crisisopname te voorkomen.
Indicatiestelling
Voor bepaalde woonvormen is een indicatie nodig, zoals een verpleeghuis. Een indicatie wordt afgegeven door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). Bij de indicatiestelling wordt gekeken naar de zorgbehoefte van de persoon met dementie.
De Wet zorg en dwang (Wzd)
De Wzd geldt wanneer er sprake is van een vermindering van de vrijheid van een persoon met dementie. Bijvoorbeeld omdat iemand zich niet meer vrij kan bewegen. Of het gebruik van lichamelijke of chemische middelen om onrust te verminderen. Het is belangrijk om te weten dat je eerst altijd naar andere mogelijkheden zoekt. Pas als dat niet mogelijk is, kun je overgaan op maatregelen die de vrijheid verminderen. Lees meer over de Wet zorg en dwang op de pagina Wetgeving (Wet zorg en dwang)
Leefomgeving
Hoe zorg je ervoor dat iemand met dementie zich thuis voelt in de eigen omgeving? Of dit nu thuis is of in een woonvoorziening? Een goede inrichting van de leefomgeving speelt hierbij een belangrijke rol. Ontdek onze tips en adviezen op de pagina Leefomgeving bij dementie.
