Wanneer is samen beslissen van toepassing?

Het kan bij samen beslissen gaan om ingrijpende besluiten rondom de medische behandeling (zoals wel of geen operatie of chemotherapie) maar het is ook aan de orde bij zorgbeslissingen zoals pijnbestrijding, vervolgonderzoek, inzet van hulpmiddelen, tijdstip van verzorging of ontslag, overplaatsing naar een verpleeghuis, enzovoort. Zulke beslissingen moeten samen met de cliënt (en zijn omgeving) worden genomen. Cliënten kunnen dit pas als zij weten welke keuzemogelijkheden er zijn en de ruimte krijgen hun persoonlijke voorkeuren aan te geven. Daarom moeten zij steeds worden uitgenodigd tot invloed, bijvoorbeeld om te vertellen over wat belangrijk is in hun leven en om voorkeuren en zorgen te uiten. Een hulpmiddel hierbij is de Drie Goede Vragen Methode.

De zorgverlener kan geen besluit ‘opdringen’ of doordrukken en zal de keuze van de cliënt moeten accepteren, maar omgekeerd kan ook de cliënt geen behandeling ‘afdwingen’. Het uitgangspunt is dat je samen een besluit neemt, nadat zowel de voor- en nadelen als de voor de cliënt unieke voorkeuren besproken en gewogen zijn.

Is samen beslissen altijd mogelijk?

• In noodsituaties is samen beslissen geen optie, maar zal de zorgverlener overleggen met naasten, en later toelichten waarom een besluit is genomen.
• Soms hebben mensen ondersteuning nodig om hun voorkeur te bepalen. Zorgverleners kunnen dan extra tijd geven om te wikken en wegen over het besluit.
• Soms is er overtuigend bewijs voor ‘de beste’ behandeloptie omdat deze de beste medische uitkomsten geeft. Moet je dan nog samen beslissen? Ja, want een cliënt kan besluiten te kiezen voor minder behandelingsresultaat maar meer kwaliteit van leven. Als zorgverleners daar anders tegen aan te kijken, is samen beslissen extra uitdagend en worden ethische dilemma’s ervaren.
• Soms nemen mensen zelfstandig (zonder overleg met professionals) keuzes die ongunstig zijn voor zijn gezondheid. Dan moet de zorgverlener haar uiterste best doen om de relatie met de cliënt te behouden en het gesprek te blijven voeren om tot proberen tot overeenstemming te komen.
• Bij mensen met verminderd cognitief functioneren, zoals dementie, verstandelijke beperkingen of hersenletsel, is samen beslissen extra uitdagend maar niet onmogelijk. Deze situaties komen verderop aan bod bij het hoofdstuk Gezondheidsvaardigheden.