Opdrachten - Samen beslissen

Samen beslissen. De praktijk deel 1

Samen beslissen. De praktijk deel 2

Bekijk de korte video’s ‘Samen beslissen, deel 1 en 2’. In de eerste video vertelt oud-schaatser Harm Kuipers over zijn beslissingen rond de behandeling van zijn slokdarmkanker; in de tweede praat Erik Saurens over de keuze voor een nieuwe hartklep.

• Wat valt je op bij de wijze waarop Harm Kuipers over zijn ziekte en behandelingen praat?
• Wat zijn de belangrijkste afwegingen van Harm geweest bij de keuze van een behandeling voor zijn slokdarmkanker? 
• Welke adviezen geeft Harm aan andere patiënten? Zou jij deze ook geven?
• Welke rol zou een verpleegkundige kunnen spelen bij iemand zoals Harm, die controle heeft over de situatie en zelf op zoek gaat naar informatie en alternatieven? Hoe ga je daar mee om?
• Kijk dan naar het filmpje van Erik Saurens. Waar in de video zie je voorbeelden van stap 2 van het model voor samen beslissen?
• Kijk naar de beschrijving van het pilotenmodel. Hoe zou je Erik beschrijven?
• Welk advies geeft Erik aan andere patiënten? Zou jij deze ook geven?

Bespreek in de groep de volgende casus en beantwoord de onderstaande vragen:

Mevrouw Jansen is 79 jaar. Een jaar geleden is haar man overleden tijdens een hartoperatie. Ze woont zelfstandig in een eengezinswoning. Haar enige dochter woont bij haar in de buurt. Mevrouw Jansen slaapt de laatste tijd slecht en heeft last van pijn in haar heup. Met pijnstillers is het nog wel goed vol te houden, vindt mevrouw. Ze kan dan met de rollator naar haar dochter lopen en gelukkig ook naar de bridgeclub. Recent is uit onderzoek in het ziekenhuis gebleken dat mevrouw een versleten rechterheup heeft. De arts heeft met mevrouw Jansen gesproken en vindt dat het nodig is om te opereren en dat mevrouw een heupprothese krijgt. Mevrouw Jansen wil liever niet geopereerd worden, ze heeft nare herinneringen aan het ziekenhuis. Zijn er geen andere mogelijkheden? Haar dochter heeft op het internet naar informatie gezocht, en heeft uit verhalen van andere patiënten gelezen dat een heupoperatie niet altijd even goed uitpakt. Op het spreekuur van de praktijkverpleegkundige waar mevrouw Jansen regelmatig op controle komt voor haar ouderdomsdiabetes, brengt ze het ter sprake.

1. Welke vragen zou je als praktijkverpleegkundige aan mevrouw stellen om zicht te krijgen op haar waarden en voorkeuren over de mogelijke behandelingen bij pijn in de heup?
2. Welke informatie zou je als verpleegkundige aan deze mevrouw meegeven?
3. Wat is de boodschap waarmee je deze mevrouw naar huis wilt laten gaan?

Oefen deze casus met elkaar: iemand speelt de cliënt, iemand de zorgverlener en minimaal 1 persoon observeert. Gebruik voor de cliënt de Drie Goede Vragenmethode en het model voor samen beslissen en voor de zorgverlener de Infographic over Samen Beslissen met Kwetsbare ouderen (zie Downloads).

Lees de korte beschrijving over Bart, die voor een lastige keuze staat of hij door zal gaan met het slikken van de medicijnen die hem door de cardioloog voor zijn hoge bloeddruk en cholesterolgehalte in zijn bloed zijn voorgeschreven. Hij ervaart bijwerkingen van de medicijnen (gewrichtspijnen).

1. Beschrijf hoe Bart afwegingen maakt bij zijn lastige keuze en hoe hij tot een besluit komt. Welke stappen zet hij daarbij? Welke hulpbronnen gebruikt hij?
2. Stel dat je in jouw werk te maken krijgt met iemand die ook twijfelt of hij zijn medicijnen moet blijven slikken, of iemand die zelf zijn medicatie heeft aangepast. Hoe zou jij dat aanpakken?
   • Hoe zou jij deze kwestie aanpakken? In hoofdstuk 2 hebben we het 5A-model beschreven. Is dat model bruikbaar in deze situatie?
   • Schrijf voorbeeldzinnen op van wat je wel zou zeggen in het gesprek; en wat niet.
   • Stel je voor dat de dochter van deze cliënt er fel op tegen is dat de medicatie wordt aangepast. Hoe zou je daarop reageren?
   • Wat schrijf je op in het zorgdossier?
3. Stel je nu voor Bart zou overwegen om te stoppen met zijn antipsychotica (geneesmiddelen om een psychose te voorkomen)? Wordt de situatie dan anders? Wat zou je doen en wat zou je laten?

V&VN heeft samen met partners een e-learning ‘De kern van samen beslissen’ ontwikkeld. Deze kun je kosteloos volgen. Volg de e-learning Route van de patiënt 1 of 2.

Bekijk daarna in de groep de videofragmenten van een consult van Verpleegkundig Specialist mammacare met mevrouw De P en haar man. Mevrouw de P, die behandeld wordt voor borstkanker, komt bij de VS mammacare met de wens om de volgende chemokuur uit te stellen.

• Wat vind je van de wijze waarop het besluitvormingsproces over de volgende chemokuur verloopt?
• Neem dan het stappenplan voor samen beslissen erbij. Welke van de vier stappen van samen beslissen herken je in dit consult?
• Geef de VS mammacare tips (over wat beter kan) en tops (schouderklopjes)?
• Welke voorbeeldzinnen van het zakkaartje zou je aan haar aanbevelen?

• Observeer een veelvoorkomende situatie in de praktijk, waar een cliënt in gesprek gaat met een zorgverlener over een besluit.
• Vraag toestemming aan de zorgverlener en aan de cliënt (en eventueel aanwezige anderen) of je hierbij aanwezig mag zijn. Vraag toestemming om het gesprek op te nemen.
• Analyseer dit gesprek aan de hand van de Option-5 observatielijst. Deze vind je onder Downloads. Met deze observatielijst, ontwikkeld door Elwyn e.a. 2013, worden vijf aspecten van gedeelde besluitvorming gescoord op een schaal van 0-4. Meer uitleg over het gebruik van deze lijst vind je in de toelichting onder Downloads. 
• Schrijf op basis van de scores wat deze zorgverlener beter of anders zou kunnen doen om tot meer gedeelde besluitvorming te komen?

Wijkverpleegkundige Irene vertelt:
“We hadden mevrouw Herfst in zorg, waarvan we eigenlijk allemaal wisten dat ze ziek was en eigenlijk naar de huisarts of het ziekenhuis moest, maar deze dame wilde zelf niet. Ze had al een flinke medische achtergrond met verschillende vormen van kanker die ze had overwonnen. Ze had twee nefrodrains. En ze gaf vaak heel veel pijn aan bij de drains, maar ook aan haar blaas en inwendig. Wij zeiden steeds: “Ga naar de huisarts en kaart het aan”. Maar mevrouw Herfst was zo bang voor de pijn van het verwisselen van de drains, dat ze dat echt niet wilde.

Tot het moment dat we kwamen om de drain te spoelen, en dat vloeistof met de kleur van Engelse thee uit haar drain kwam, inclusief schuim. Toen moest ik zeggen: ‘Nu moet je naar de dokter!’ Dat vond ik heel lastig. Ze is een volwassen vrouw, we komen bij haar thuis en ik kan haar wel adviseren, maar niet dwingen. Zíj heeft beslissingsrecht. Ik zag al een paar weken dat ze steeds zieker werd. Ik heb toen nog wel twee keer gebeld: “We maken ons echt zorgen, ga nu echt naar het ziekenhuis.” Uiteindelijk is ze gelukkig gegaan. Het bleek ook dat ze een flinke ontsteking had en dat de drains vervangen moesten worden. Toen heeft ze dus naar ons geluisterd, maar we hadden ook gezegd: “Als je niet gaat, dan gaan wij bellen met het ziekenhuis.” Als ze er nog een paar dagen mee door had gelopen, was ze er niet meer geweest. Het dilemma voor mij was: ik signaleer dat ze ziek is, maar mevrouw Herfst maakte actief de keuze om er niks mee te doen. En zij is verantwoordelijk voor haar eigen gezondheid. Dat was echt een tweestrijd.” (VKI 2017)

Werk in kleine groepjes.

1. Beschrijf het dilemma. Waar komt ga het dilemma uit voort? Herken je het dilemma in je eigen praktijk?
2. Hoe zou jij hierin staan? Waar ligt jouw professionele grens? Wanneer zou je deze mevrouw niet meer kunnen volgen in haar weigering om de dokter te laten komen?
3. De wijkverpleegkundige wil met mevrouw samen gaan beslissen. Welke opties zijn hier mogelijk voor haar handelen? En welke gevolgen heeft dat voor mevrouw Herfst?
4. Zijn er ‘tussenopties’ mogelijk: opties die je als wijkverpleegkundige wil accepteren alleen onder bepaalde voorwaarden waar mevrouw mee ‘moet’ instemmen?
5. Oefen het gesprek volgens de 4 stappen van gedeelde besluitvorming met een drie- of viertal (1 patiënt, 1 wijkverpleegkundige, 1 of 2 observatoren). De observatoren geven de student die de wijkverpleegkundige speelt na afloop 3 tops en drie tips over haar gesprek.

Terugvraagmethode | ex-laaggeletterden vertellen hun verhaal

Bekijk de video

De terugvraagmethode helpt je om er zeker van te zijn dat de communicatie echt eenvoudig genoeg was en bovendien goed werd onthouden.

Praktijkopdracht

• Bekijk de video.
• Probeer de terugvraagmethode eerst uit bij één cliënt. Bedenk van tevoren met welke zin je aan de cliënten gaat vragen om de informatie te herhalen. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil graag weten of ik het goed heb uitgelegd. Kunt u mij in eigen woorden vertellen wat we hebben afgesproken?’
• Als je merkt dat de cliënt iets niet goed begrepen heeft, leg het dan nog een keer uit maar op een andere manier dan de eerste keer.

Discussie-opdracht:

• Is de terugvraagmethode alleen of vooral geschikt voor mensen die beperkte gezondheidsvaardigheden hebben?
• Hoe zou je het zelf vinden als je docent of stagebegeleider je zou vragen om ‘terug te vertellen’?
• Bedenk met elkaar voorbeelden van zorgsituaties waarin de terugvraagmethode kan worden toegepast.

Animatievideo - Werken met zorgleefplan

Bekijk de video

Bij het opstellen van een zorgplan of zorgleefplan kun je de uitgangspunten en het stappenplan van samen beslissen goed gebruiken. In de Kennisbundel ‘Werken met het zorgdossier’ lees je er meer over. 

Praktijkopdracht:

• Vraag toestemming aan de cliënt en een collega om een gesprek over het zorgleefplan/zorgplan bij te wonen.
• Observeer tijdens het gesprek welke vragen je collega stelt aan de cliënt.
• Worden er verschillende keuzemogelijkheden aangeboden en hoe gebeurt dat? Zie Stap 2.
• Op welke wijze wordt er aandacht besteed aan wat er belangrijk is voor de cliënt? Zie Stap 3.
• Hoe wordt de beslissing genomen? Zie Stap 4.
• Wat wordt er gerapporteerd over (de besluitvorming bij) het zorgleefplan?
• Schrijf een kort reflectieverslag over wat je hebt gezien. Wat gaat goed en wat zou beter kunnen?

Bekijk de video 'Consult casemanager Dementie'.

• Lees het artikel ‘Beslissen als samenspel. Gezamenlijke besluitvorming bij dementie.’ Deze vind je onder Downloads. Biedt de ‘Gespreksleidraad Gezamenlijke besluitvorming in complexe situaties’ die daarin staat een goede handreiking voor dit gesprek? Op welke punten?
• Formuleer met elkaar drie TOP’s en drie TIP’s bij de gespreksvoering tussen verpleegkundige casemanager dementie en mevrouw W. en haar kinderen.

Ga naar serioussoap.nl en bekijk in deel 3 (zelfmanagement en samen beslissen) scene 13: Samen beslissen en doelen stellen. Bekijk de scene en beantwoord de vragen die daarop volgen.

Zoek een vergelijkbare situatie in jouw praktijk in de thuiszorg of in het verpleeghuis, waar mantelzorgers betrokken waren bij een beslissing over een cliënt.

• Wat ging daar goed in het besluitvormingsproces en wat kon beter?

Vanzelfsprekend kun je ook de hele serious soap bekijken en aan het einde kijken hoe je scoort!