Wat zijn gezondheidsvaardigheden?
NIGZ, 2012
Onder gezondheidsvaardigheden verstaan we vaardigheden die mensen nodig hebben om informatie over gezondheid en ziekte te vinden, te begrijpen en toe te passen (Engels & Heijmans, 2015). Het gaat niet alleen om lezen en schrijven, maar ook om communiceren, overzicht hebben over taken, doorzettingsvermogen, discipline, problemen oplossen en kunnen plannen. Het gaat om denken en doen. Dat komt samen in een plan.
Voorbeelden van gezondheidsvaardigheden zijn:
- Lezen: bijvoorbeeld bijsluiters en etiketten op voedingsmiddelen, maar ook informatie opzoeken op internet, informatie beoordelen
- Schrijven: afspraken en dagboekje bijhouden, vragenlijsten invullen
- Rekenen: op tijd medicijnen innemen, dosis aanpassen, calorieën tellen
- Digitale vaardigheden: gebruikmaken van internet voor het maken van afspraken, zoeken van informatie
- Kritische vaardigheden, zoals het kunnen reflecteren op je eigen gedrag, flexibel zijn in het aanpassen aan de omstandigheden en informatie beoordelen
- Gespreksvaardigheden: telefonisch een afspraak maken, luisteren, klachten formuleren, vragen stellen en een gesprek voeren met zorgverleners
- Vaardigheden om impulsen te reguleren en emoties te hanteren, gedrag volhouden of stoppen, flexibel bijsturen. Niet alleen ontbrekende kennis of vaardigheden, maar ook motivatie en het slecht kunnen omgaan met tegenslagen vormen soms een probleem
Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben meer moeite om een actieve rol te vervullen in de eigen zorg en zelf beslissingen te nemen. Zij denken dat ze het niet kunnen of weten niet hoe dat moet. Vaak liggen hun prioriteiten meer bij de financiële problemen of zorgen over huisvesting dan bij gezondheid. Ook kan iemand de prioriteit geven aan bestrijding van eenzaamheid. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben vaak slechtere gezondheidsuitkomsten en komen zelfs gemiddeld zeven jaar eerder te overlijden dan mensen met hogere gezondheidsvaardigheden. Dit alles vraagt dus aandacht en ondersteuning van de zorgverlener. Cliënten succeservaringen laten opdoen, vergroot hun zelfvertrouwen.