Hulpmiddelen voor informele zorg

Voor wie in de praktijk aan de slag wil met familiegerichte zelfmanagementondersteuning, zijn er verschillende bronnen die concrete hulpmiddelen bieden:

• Website mantelzorg.nl: een vereniging voor iedereen die zorgt voor een naaste
• Databank Effectieve sociale interventies (Movisie)
• Kennisbundel Samenspel met Mantelzorgers en vrijwilligers (Vilans)
• Toolkit familieparticipatie (Vilans, In Voor Zorg)
• In 2021 kwam de Richtlijn Mantelzorg beschikbaar. Deze helpt verzorgenden en verpleegkundigen bij het ondersteunen van mantelzorgers
• Het thema thema Informele zorg geeft veel tips en tools voor het betrekken van de familie in het verpleeghuis

Omdat mantelzorgers makkelijk overbelast dreigen te raken, kunnen hun emoties hen soms ook in de weg zitten en uitdagend zijn in de communicatie. Het betrekken van en communiceren met mantelzorgers vraagt altijd goede gespreksvaardigheden en het kunnen omgaan met emoties van zowel jouzelf als de ander. Lees hier enkele tips daarover.

Hier noemen we voorbeelden van hulpmiddelen bij informele zorg:

• Mantelscan: deze brengt breed in beeld of de mantelzorger en/of het sociale netwerk ondersteuning nodig heeft en in welke vorm.
• Voorbeeldvragen voor een familiegesprek (zie Downloads onderaan deze pagina). Deze lijst met vragen kan worden gebruikt om de participatiewensen en ervaringen van zorgvrager met dementie en familieleden in het verpleeghuis in kaart te brengen.
• Eigen Kracht Conferenties. Eigen Kracht gaat over zelf de regie houden ook als mensen te maken krijgen met hulpverlening. In de conferenties werken zorgvragers samen met de mensen die belangrijk voor hen zijn aan een plan met oplossingen. Ondersteuning van hulpverleners sluit daarop aan. Zo houdt iedereen regie over zijn eigen aandeel.
• ‘Natuurlijk, een netwerkcoach’ (Mezzo, Movisie 2016). Hierbij zet een getrainde vrijwillige netwerkcoach zich in om een zorgvrager te coachen in het activeren, versterken of uitbreiden van het sociale netwerk.
• Gesprekskaarten Bijvoorbeeld:
  • De Triadekaart (Ypsilon 2015), biedt handvaten voor familieparticipatie bij mensen met schizofrenie. Om afspraken te maken over de inbreng van naasten in de behandeling, moet eerst duidelijk zijn wat ieders wensen zijn. In het triadegesprek worden de aangekruiste onderwerpen doorgenomen en worden afspraken gemaakt in de driehoek tussen zorgvrager, familie en zorgverlener. De digitale versie van de Triadekaart vind je onder downloads. De Triadekaart:
    • Is een kapstok om met elkaar in gesprek te komen.
    • Maakt concreet wat naasten wel én niet aan de zorg bijdragen.
    • Maakt duidelijk welke ondersteuning zij daarbij zelf nodig hebben.
    • Signaleert taken die blijven liggen.
    • Geeft een beeld van het verloop door de tijd heen.

• De gesprekskaart ‘Hoe nu verder?’ is ontwikkeld voor mensen die zijn opgenomen op de Intensive Care en hun familie (Gelderse Vallei en Rijnstate 2015). Deze kaart wordt gebruikt als voorbereiding op het familiegesprek op de IC waarin de mogelijkheden voor behandeling, de voor- en nadelen maar ook de familiewensen en verwachtingen aan bod komen. Zo wordt de zorg beter afgestemd op de wensen en behoeften van zorgvrager en naasten, en wordt de familie vroeg bij behandelbeslissingen betrokken.
• Psycho-educatie van familieleden: een scholingsprogramma gericht op het geven van informatie over de symptomen en behandeling. Door familieleden actief te betrekken bij de voorlichting en behandeling kunnen betere behandelresultaten worden geboekt en ervaren zij zelf ook steun en houvast. Een voorbeeld is dementie.nl.
• Een online training helpt familieleden om het veranderende gedrag van iemand met dementie te begrijpen en geeft tips er beter mee om te gaan.
• Ondersteuning van mantelzorgers met een migratieachtergrond. Mantelzorgers van de eerste en tweede generatie migranten hebben het vaak zwaar. Zij zetten echter niet gemakkelijk de stap naar de ondersteuning. Gebrek aan kennis en culturele barrières spelen daarin mee, maar ook de angst om hulp te vragen aan onbekende organisaties.