Deel deze pagina via:
Hoe ga je om met (on)vrijwillige zorg thuis?
Gepubliceerd op: 01-12-2022
Argos Zorggroep doet mee aan een praktijktuin om te kijken hoe je onvrijwillige zorg zoveel mogelijk kunt voorkomen en zo nodig kan toepassen in de thuissituatie. Dat leverde mooie inzichten op. ‘Ook als je onvrijwillige zorg toepast, is het belangrijk om met mensen in gesprek te blijven. En voor zo vrijwillig mogelijk te gaan.’
Inzicht 1: gas afsluiten van iemand die graag kookt
‘Wij hadden een cliënt met dementie die graag nog zelf kookte thuis’, vertelt Elise van der Hoek, wijkverpleegkundige en casemanager dementie. ‘Hij liet alleen zijn biefstukje aanbranden op het gas. De buren hadden al een paar keer over rookontwikkeling geklaagd. Meneer wilde zelf liever niet dat zijn gas werd afgesloten. We hebben toen onder andere overlegd met de neef van de cliënt, zijn contactpersoon. Die was voorstander van afsluiten, vanwege de veiligheid van meneer en zijn omgeving.’
Welke stappen volgde Argos Zorggroep?
Het gas afsluiten is een vorm van onvrijwillige zorg. De aanpak van Argos Zorggroep bestond als eerste in gesprek met meneer zelf en zijn contactpersoon. Daarna volgden zij de volgende stappen:
- Sparren met de gedragsconsulent
- De situatie bespreken in het multidisciplinaire overleg
- Het idee voorleggen aan de huisarts en de contactpersoon van de cliënt
- Het invullen van de Wzd-module in het dossier van de cliënt, die vervolgens door de Wzd-functionaris is doorgenomen en goedgekeurd
- Het schriftelijk vastleggen van de afweging en de beslissing in het dossier van de cliënt, en de huisarts informeren
- Na 3 maanden gaat Argos Zorggroep evalueren
Gedwongen opname voorkomen
Elise: ‘Na het volgen van alle stappen, kwamen we tot de conclusie dat afsluiten van het gas toch het beste was. Wel kozen we voor een tijdelijke periode van 12 maanden. De optie “niet afsluiten” hebben we ook verkend. Maar dat zou waarschijnlijk leiden tot een gedwongen opname van meneer in een verpleeghuis. Dat zou ingrijpender voor hem zijn geweest.’
‘Meneer heeft zelf de voordeur opengedaan’
In deze situatie had Argos Zorggroep aandacht voor ‘zo vrijwillig mogelijk’. Elise: ‘Ik ben steeds in gesprek met meneer gebleven. Zo was hij er ook van op de hoogte wanneer zijn gas zou worden afgesloten. Hij heeft dan ook zelf de deur voor de medewerkers van de energieleverancier opengedaan.'
Toch blij met afsluiten gas
Elise: ‘Na een tijdje zei hij: “Ik ben eigenlijk wel blij dat jullie het gas hebben afgesloten en dat ik nu gewoon mijn maaltijd opwarm met de thuiszorg.”’ ‘Het mooie in deze situatie is dat we onvrijwillige zorg toch weer hebben kunnen omzetten naar vrijwillige zorg’, vertelt Mike Verkaaik, sociaal geriater en Wzd-functionaris. ‘Het stappenplan Wzd is daarbij voor ons helpend om tot goede afwegingen te komen. Zo gaan we na 3 maanden weer evalueren.’
Inzicht 2: antipsychoticum als slaapmedicatie geven
Elise: ‘Wij verleenden ook zorg thuis aan een mevrouw bij wie sprake was van dementie en wanen. We overwogen om haar het antipsychoticum Risperdal toe te dienen. Toen heb ik dat besproken in ons multidisciplinaire overleg omdat dit een vorm van onvrijwillige zorg is.’
‘Ze vertrouwde niets of niemand meer’
Ilse de Minnen, gedragsconsulente bij Argos Zorggroep, kwam op het idee om mevrouw het antipsychoticum zelf te laten nemen onder het mom van slaapmedicatie. Ze kende mevrouw al een tijdje. ‘Ze is zorgmijdend en we konden merken dat ze erg onder haar wanen leed. Zo hadden mijn collega's al eerder geprobeerd om psychofarmaca in te zetten. Maar mevrouw heeft ook vergiftigingswanen. Toen ze de bijsluiter van het medicijn had gelezen, stopte ze gelijk met alles. Ook de zorg mocht niet meer binnenkomen. Ze vertrouwde bijna niets of niemand meer. Gelukkig mij nog wel, omdat ik alleen langskwam om te kijken hoe het met haar ging.’
Zelf medicatie innemen
Argos Zorggroep kwam tot de conclusie dat de voordelen van behandeling voor mevrouw zwaarder wogen dan de nadelen. Toch valt er dan nog steeds winst te behalen. Mike: ‘Wat mooi is in deze situatie is dat we echt gezocht hebben naar een vorm met de minste mate van onvrijwillige zorg. Je kunt namelijk ook iemand 1 keer in de paar weken een antipsychoticum inspuiten. Of je roert de medicatie door iemands vla of koffie. Door haar te vertellen dat het slaapmedicatie is, maken we ook gebruik van onvrijwillige zorg. Maar ze neemt het in ieder geval zelf in en beseft ook dat ze medicatie neemt.’
Vastleggen van afweging en besluit
Elise: ‘Door de invoering van de Wzd, staan we sneller stil bij wat nu precies onvrijwillige zorg is. Ook is het besef groter dat je onvrijwillige zorg niet zomaar kunt toepassen. We kijken echt naar wat zijn de voordelen en de nadelen en wegen dat tegen elkaar af.’ Mike: Daarbij leggen we alles ook schriftelijk vast. Zodat anderen kunnen zien hoe we die afweging hebben gemaakt en wie daarbij betrokken zijn geweest.’
Over de praktijktuinen
Hoe pas je de Wet zorg en dwang (Wzd) toe in de thuissituatie? Om daar zicht op te krijgen is ActiZ in 2021 gestart met praktijktuinen waar 6 zorgorganisaties aan deelnemen. Zij brengen vraagstukken, oplossingen en problemen in kaart. Zorggroep Argos doet mee omdat ze met de praktijktuin hun aanpak willen testen waar de gedragsconsulent een belangrijke rol in heeft. Is er wellicht onvrijwillige zorg nodig? Dan kunnen wijkverpleegkundigen en casemanagers met de gedragsconsulent overleggen.
De deelname aan de praktijktuin is nog niet afgerond. Mike: ‘We hopen tot een soort blauwdruk van een aanpak te komen. Dit betekent niet dat anderen het precies zo moeten doen. Het zou vooral mooi zijn als we een gereedschapskist kunnen aanleggen. Zodat je straks uit bepaalde hulpmiddelen kunt kiezen wat het beste bij jouw organisatie of de situatie past.’