Zorgboog: 'Als je het nut van regels begrijpt, zul je ze eerder volgen'

Het is alweer meer dan vijf jaar geleden, schat Stevens, dat zij in discussie moest met een medewerker die met roodgelakte nagels op het werk verscheen. De medewerker was naar een nagelstudio geweest, ondanks de voorschriften. Stevens stuurde haar naar huis. Tegenwoordig komt het niet meer voor. De basishygiëne, van handen wassen en geen ringen om tot schone, ongelakte nagels: het is allemaal zo vanzelfsprekend bij de Zorgboog, dat niemand er meer om naar huis gestuurd hoeft te worden.

Streng zijn

Een nieuwe medewerker doorloopt in het inwerkprogramma onder meer de hygiëneprotocollen, vertelt Stevens. 'We maken daarin heel duidelijk dat we streng zijn. Ringen, nagellak: we tolereren het niet. Ook trouwringen die ‘niet af kunnen’. Maar we leggen ook uit waarom het noodzakelijk is, dat is heel belangrijk.' Bij de Zorgboog, waar verschillende doelgroepen voor verschillende soorten zorg terechtkunnen op verschillende locaties, is op de intramurale locaties een hoofd woonverpleging. Op iedere afdeling die zo’n locatie rijk is, is een HKM-er; een medewerker die hygiëne als aandachtsveld heeft. Brouwers is een van hen.

Verbeterplan

Iedere afdeling ondergaat in ieder kwartaal een audit. Een HKM-er of eerste verpleegkundige doet dat bij een andere afdeling in een soort roulatiesysteem. Daarnaast krijgt iedere afdeling een jaarlijkse audit waar in breder verband naar kwaliteit wordt gekeken. Stevens: 'Van voedselveiligheid tot medicatieveiligheid kijken we naar wat er niet goed gaat. De HKM-er stelt vervolgens een verbeterplan op.'

Een voorbeeld? 'Neem de verpleegartikelen, die mogen niet op de grond staan, want daar zijn ze vatbaar voor onder meer stof. Een ander thema is momenteel het zetten van paraafjes op de schoonmaaklijsten', geeft Brouwers aan. 'We kijken naar hoe het komt dat iets niet volgens de regels gebeurt en vervolgens hoe we het kunnen voorkomen. Dat gaan we breed communiceren en we denken ook na over hoe we ervoor kunnen zorgen dat medewerkers het blijven doen.'

Professionaliteit binnengehaald

Het verbeterprogramma is een geoliede machine, vertellen Brouwers en Stevens. Maar dat was natuurlijk niet van de een op andere dag een feit. De Zorgboog heeft al langer een samenwerking met het Elkerliek ziekenhuis en dat blijkt een belangrijk factor te zijn geweest in het professionaliseren van hun hygiënebeleid.

Stevens: 'Vanaf het moment van samenwerken, zijn de HKM-ers in het ziekenhuis opgeleid. Zo hebben we professionaliteit naar binnengehaald. Medewerkers van het ziekenhuis zijn ook hier in de teams komen uitleggen hoe je bijvoorbeeld goed je handen wast en wat er gebeurt als je dat niet doet. Onder een bepaald soort lamp die bacteriën toont, was te zien wat de consequenties waren.'

Aandacht vasthouden

Er moet altijd aandacht voor zijn, zodat het niet verslapt, legt Brouwers uit. Er is bij de Zorgboog een hygiënecommissie waar een paar keer per jaar alle HKM-ers aan deelnemen, inclusief de specialist ouderengeneeskunde. Dan wordt er geëvalueerd: is er wat gebeurd dat evaluatie behoeft? Zijn er nieuwe ontwikkelingen of regelgeving? De HKM-er zet bevindingen eenmaal terug op de afdeling weer uit naar haar of zijn collega’s.

Dat wil overigens niet zeggen dat alles wat beter kan ook zonder discussie wordt overgenomen bij de Zorgboog, nuanceert Stevens. 'We blijven wel kritisch, we nemen niet alles over. We hebben uit een externe audit bijvoorbeeld het advies gekregen om een ander merk desinfectant te gaan gebruiken. Dat willen we nu nog niet. We zijn tevreden over het huidige merk. Of neem de bezemsteel van hout: dat mag niet volgens de regels, die moet van kunststof zijn. Daar hebben we het over in de hygiënecommissie, net als alle andere adviezen. We houden ze kritisch tegen het licht en kijken wat we nu doen en wat we op termijn doorvoeren. Je moet niet continu de protocollen willen aanpassen. Dan schieten we door.'

Kritisch kijken

De organisatie kijkt ook kritisch naar bestaande protocollen. Op hun interne Kennisplein Zorg zijn alle protocollen opgeslagen en te raadplegen. Naast dit kennisplein is er de Leerboog: hun e-learningomgeving met onder meer een module over hygiëne om de protocollen uit te leggen en aan te leren. Stevens: 'Protocollen moeten niet slechts een afvinklijstje worden. Achter ieder protocol zit een reden. Waarom doen we dit? En wat gebeurt er als we dit niet doen? Als je nut en noodzaak van de regels begrijpt, dan volg je ze eerder. Medewerkers mogen we daar nog wel wat meer in triggeren.'

MRSA-infectie

Je kunt het als organisatie echter nog zo goed op orde hebben, calamiteiten kunnen altijd voorkomen. Zo had de Zorgboog enkele jaren geleden te maken met een man met dementie met een MRSA-infectie die in het ziekenhuis niet meer op zijn plek was. Opname op de PG-afdeling van de Zorgboog lag voor de hand, als de cliënt geen MRSA had gehad. Wat doe je dan?

Belangrijk is te weten dat de Zorgboog een organisatie is waar men niet snel vrijheidsbeperkende maatregelen neemt. Het hoofd verpleging, het afdelingshoofd, directie en transferbureau namen samen een besluit. Stevens: 'We hebben de man opgenomen op een eenpersoonskamer met eigen sanitair. Op diezelfde gang zaten nog vijf andere kamers. Die stonden leeg en hebben we bewust ook leeg laten staan. Zo hebben we de cliënt MRSA-vrij gekregen, maar daar gingen wel enkele weken overheen.'

Hygiëneregime

Op zo’n moment is het belang van de cliënt het hoogste goed, al kleven er de nodige consequenties aan de maatregel. Familie, mantelzorgers: iedereen moest mee in het hygiëneregime van handen wassen tot speciale jassen dragen. Er waren ook de nodige financiële consequenties doordat er verschillende kamers leeg moesten blijven.

Brouwers: 'Bovendien vraagt een cliënt met dementie extra aandacht en in het kader van infectiepreventie een hoge mate van professionaliteit van de medewerkers.' Om het besmettingsgevaar van infecties te verkleinen, wil de organisatie naar eenpersoonskamers toe. Het is nooit 'af', zegt Brouwers. 'Je moet altijd weer op zoek naar wat beter kan.'

Lessons learned

• Wees streng, maar leg ook telkens weer nut en noodzaak uit. Zorg ervoor dat medewerkers getriggerd worden door de reden van hygiëneregels. 
• Blijf nadenken over wat je aan het doen bent. Adviezen uit audits, bestaande protocollen: alles moet bijdragen aan het doel dat je ermee beoogt. 
• Punt van aandacht vinden Stevens en Brouwers het bereiken van alle medewerkers. De processen zijn op orde; de aandacht richt de Zorgboog nu op het nemen van verantwoordelijkheid bij de verbeterplannen door alle medewerkers. Zeker nu de organisatie steeds meer zelfsturend is.