Samenwerken met informele zorg bij dementie

Informele en formele zorg bij dementie 

Regelmatig verlenen mensen uit de directe omgeving van iemand met dementie informele zorg. Informele zorgverleners zijn bijvoorbeeld mantelzorgers, familieleden, vrienden en vrijwilligers. Zij doen dit vanuit liefde, vriendschap of een sterke drang om anderen te helpen.

Bij formele zorg voeren betaalde zorgprofessionals de zorg uit. Denk bijvoorbeeld aan casemanagers dementie, wijkverpleegkundigen, huisartsen en specialisten. 

Wat is mantelzorg? 

Mantelzorg is de zorg en ondersteuning door naasten. Dit doen zij vrijwillig en dus niet betaald. Mantelzorgers kunnen kinderen, familie, vrienden of andere bekenden van een persoon met dementie zijn.  

Niet iedereen ziet zichzelf als mantelzorger. Veel mensen zien het als heel vanzelfsprekend om te zorgen voor hun naaste. In Nederland zijn er ongeveer 800.000 mantelzorgers die zorgen voor mensen met dementie (2020, SCP). De rol van mantelzorgers is dus erg belangrijk. 

Taken die een mantelzorger vaak doet 

Een mantelzorger van iemand met dementie heeft vaak verschillende taken. Dit hangt af van wat er nodig is voor de persoon met dementie. Dit zijn een paar van de taken die een mantelzorger meestal uitvoert:  

• zorg en begeleiding bij dagelijkse activiteiten 
• persoonlijke verzorging 
• medische zorg 
• emotionele ondersteuning 
• praktische hulp 
• toezicht 
• huishoudelijke hulp 
• hulp bij de administratie

Verhuist iemand met dementie naar een verpleeghuis? Ook dan speelt de mantelzorger nog steeds een belangrijke rol.  

Kijk wat een mantelzorger nodig heeft 

Mantelzorgers krijgen ook te maken met afscheid van hun naaste en rouw. Dit komt doordat de persoon met dementie steeds meer verandert. 

Een mantelzorger ervaart hierdoor verschillende vormen van verlies. Zij verliezen bijvoorbeeld vertrouwde rolpatronen, sociale contacten en een gelijkwaardige relatie. Als zorgverlener moet je hier rekening mee houden door ook te kijken naar wat een mantelzorger nodig heeft. 

Let op overbelasting bij mantelzorgers

Voor veel mantelzorgers voelt zorgen voor hun naaste als positief en geeft het betekenis. Maar het kan ook een zware belasting zijn bij lange intensieve zorg.

Soms wordt het te zwaar en kan de mantelzorger het thuis niet meer aan. Dit leidt mogelijk tot verhuizing naar een verpleeghuis of verzorgingshuis. Soms gaan mantelzorgers over hun grenzen heen en hebben ze zelf zorg nodig. 

Daarom is het belangrijk om als zorgverlener overbelasting te signaleren en mantelzorgers te ondersteunen. 

De Dementiemonitor

Alzheimer Nederland doet iedere 2 jaar een onderzoek onder mantelzorgers van mensen met dementie: de Dementiemonitor. Dit onderzoek geeft meer duidelijkheid in de ervaringen, behoeften, wensen en de impact op het sociale leven van mantelzorgers. Bekijk de Dementiemonitor 2024 op de website van Alzheimer Nederland.

Wat kunnen vrijwilligers betekenen? 

Vrijwilligers spelen een belangrijke rol voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Zij bieden passende ondersteuning die verschilt per situatie. Voorbeelden hiervan zijn: 

• bezoekdiensten 
• maatjesprojecten  
• nachtvrijwilligers voor mensen met dementie die thuis wonen 

Als zorgverlener is het belangrijk dat je op de hoogte bent van de verschillende vormen van vrijwilligerswerk binnen jouw werkgebied. 

Mantelzorgers vragen niet altijd vrijwilligers om hulp. Toch kan ondersteuning door vrijwilligers de zorgtaken draaglijker maken. Dit is vaak zo wanneer de persoon met dementie niet meer alleen thuis kan blijven.  

Gelijkwaardige samenwerking met informele zorg

Een gelijkwaardige samenwerking tussen de cliënt, zorgprofessionals, mantelzorgers en vrijwilligers is erg belangrijk. Dan kun je de zorg voor mensen met dementie zo goed mogelijk organiseren. 

Door samen te werken en elkaar aan te vullen bied je de cliënt als team de beste zorg en ondersteuning. Iedereen voegt eigen kennis toe. Mantelzorgers kennen de persoon met dementie bijvoorbeeld al langer. Daardoor begrijpen zij die persoon beter en kennen ze zijn of haar wensen. 

Een goede samenwerking begint met open gesprekken over elkaars grenzen, wensen en verwachtingen. Dit helpt om verschillen van mening te voorkomen. Daarbij zijn duidelijke communicatie en taken afstemmen belangrijk. 

Het belang van duidelijk beleid

Soms ontstaan er uitdagende situaties in het contact met familieleden van de cliënt. Of gesprekken verlopen moeizaam. Ook vinden zorgmedewerkers het soms lastig om verantwoordelijkheden over te dragen aan mantelzorgers of vrijwilligers. Het helpt dan als je organisatie een duidelijke visie en praktisch beleid hierover heeft.  

Bij dit beleid moet je rekening houden met de wet- en regelgeving over de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers.  

Meer lezen

• Lees meer over overbelasting bij mantelzorgers.
• Lees meer over wet- en regelgeving over de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers.

Bron

• Alzheimer Nederland