Nadenken over passende zorg aan m/v bij dementie

‘De resultaten van dit literatuuronderzoek laten bij vrouwen meer symptomen zien van somberheid en depressie’, zegt neuropsycholoog Willem Eikelboom. ‘Ook zijn er meer psychotische symptomen bij vrouwen, zoals hallucinaties. Een ander voorbeeld is doelloos repetitief gedrag, denk aan ijsberen of vaak dezelfde vragen stellen. Bij mannen komt meer apathie voor.’

Twaalf symptomen van dementie

‘We hebben in totaal naar ongeveer twaalf symptomen gekeken. Zo blijkt er geen verschil te zijn tussen hoe vaak angst en agressie voorkomen bij zowel mannen als vrouwen. En er is geen verschil in hoe ernstig de angst of agressie is. Dit betekent niet dat angst en agressie bij mannen en vrouwen hetzelfde eruitzien. Die gegevens hebben we helaas niet.’

• Lees meer over dementie op dit kennisplein

Bij vrouwen zien we meer somberheid en depressie, bij mannen meer apathie.

Willem vervolgt: ‘Naast deze verschillen in gedrag en emoties weten we uit andere studies dat vrouwen ook meer cognitieve klachten laten zien wanneer ze de diagnose dementie krijgen, zoals vergeetachtigheid. Een mogelijke oorzaak hiervoor is dat de diagnose pas later in het ziekteproces plaatsvindt.’

Verschil in sociale omgeving

‘Over de oorzaken van de verschillen tussen symptomen van dementie hebben we weinig data kunnen vinden’, vertelt Willem. ‘Maar we weten wel dat vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen. Vrouwen hebben daardoor niet altijd een partner meer waar ze mee samenleven. En een kind of een arts ziet de vrouw niet dagelijks.’

‘Verschil in de sociale omgeving zou een oorzaak kunnen zijn waarom vrouwen met de ziekte van Alzheimer meer veranderingen in gedrag en emoties laten zien dan mannen. Maar dat hebben we niet kunnen onderzoeken.’

Tips voor de dagelijkse praktijk

Wat kun je doen in de dagelijkse praktijk? Welke stappen zijn er?

• Houd veranderingen in gedrag in de gaten, hoe klein een verandering ook is. Aan veranderingen in gedrag kun je namelijk vaak iets doen. Bij cognitieve problemen zoals vergeetachtigheid is dat veel lastiger.
• Wees je ervan bewust dat er verschillen in symptomen kunnen zijn tussen mannen en vrouwen.
• Ben je naaste van iemand met dementie? Bespreek een mogelijke verandering met een casemanager, arts of (wijk)verpleegkundige.
• Als zorgmedewerker kun je iemand doorverwijzen.
• Kijk eventueel zelf al in welke situatie bepaald gedrag voorkomt. En hoe je daar als zorgmedewerker of naaste op reageert. Vaak ontstaat somberheid, angst, achterdocht of agressie als reactie op een gebeurtenis. De manier waarop de omgeving reageert kan dit gedrag versterken of juist helpen verminderen.
• Ga kort mee in het gevoel als dat lukt. Dat helpt meestal beter dan er tegenin gaan. Leid vervolgens de persoon af in plaats van dat je hem corrigeert.
• Bied voldoende structuur, activiteiten en rust om irritaties of somberheid te voorkomen.

Effectieve behandelingen

Met de resultaten kunnen we naar behandelingen op maat kijken

‘Een andere interessante vraag is of het zenuwstelsel anders werkt bij vrouwen dan bij mannen. Dat zou ook een verschil in symptomen kunnen verklaren en dat gaat over verschil in biologie. En dan kun je ook kijken of een andere behandeling effectiever is voor een man of vrouw. Wat dat betreft zijn geneeskunde en de behandelingen die daarbij horen, altijd sterk gericht geweest op de man. Daar komt langzaam verandering in. De resultaten geven wellicht een handvat om naar behandelingen op maat te kijken.’

Onderzoek naar 20.000 patiënten

Voor dit onderzoek zijn 62 studies van meer dan 20.000 patiënten bekeken.
Het literatuuronderzoek is onderdeel van het promotieonderzoek van Willem naar onbegrepen gedrag bij mensen met beginnende dementie. Deze mensen wonen nog thuis. Willem is verbonden aan het Alzheimercentrum van het Erasmus Medisch Centrum (Erasmus MC) en werkt hierin samen met dr. Janne Papma en dr. Rik Ossenkoppele.

‘In het literatuuronderzoek wilden we kijken of er verschillen zijn in de symptomen van beginnende dementie tussen mannen en vrouwen. En of er in dat geval verschillende oorzaken zijn.’

Ongeveer 60 procent van de patiënten in het literatuuronderzoek is vrouw. Naasten of een behandelend arts gaven de verschillen in symptomen aan. Over de verschillende oorzaken is te weinig data in de literatuur beschikbaar om daar conclusies uit te trekken.

Passende zorg is inclusieve zorg

De Raad Volksgezondheid & Samenleving (RVS) heeft in 2022 een rapport geschreven: Wat is ervoor nodig om de zorg inclusiever te maken? Het rapport verkent ontwikkelingen en in welke richting we kunnen denken.

Invloed diversiteit op gezondheid

Enkele conclusies: het gaat vooral om kennis en bewustwording. Meer kennis is nodig over de invloed van diversiteit op de gezondheid. En in de dagelijkse zorgpraktijk mag meer bewustzijn komen over het belang van inclusieve zorg. Dan kunnen we kennis over diversiteit en inclusie ook in de praktijk brengen.

Bekijk ook de rapportage Passende zorg is inclusieve zorg op de website van RVS