Praten over seksualiteit

Ja, het is een lastig onderwerp. Je hebt er niet voor geleerd, het is eng, het voelt te privé. En je wilt een cliënt niet in verlegenheid brengen. Tegelijkertijd zal jouw cliënt er ook niet snel over beginnen. En toch is intimiteit en seksualiteit belangrijk voor de kwaliteit van leven van iemand. En als we die centraal willen zetten, zullen we er toch over moeten beginnen. Zorg voor een veilige sfeer waarin er geen andere mensen meeluisteren en waarin je uitnodigt, maar niet aandringt. Oefenen van een gesprek met voorbeeldzinnen kan helpen.

Video: seksualiteit bespreekbaar maken

Noëlle Sant is expert intimiteit en seksualiteit. In de video geeft ze voorbeelden hoe je als zorgmedewerker het gesprek voert over seksualiteit en intimiteit. Wat kun je het beste doen om dit onderwerp bespreekbaar te maken?

Maak een bruggetje

Als iemand voor het eerst in de zorg komt, kun je het bij de intake aan de orde stellen. Het bruggetje is dan bijvoorbeeld: ‘In onze organisatie vinden we het belangrijk om seksualiteit te bespreken met cliënten. Vindt u het goed als ik daar een paar vragen over stel?' bij echtparen, waarvan een van hen in het verpleeghuis wordt opgenomen: 'Ik kan me voorstellen dat het pijnlijk / lastig voor u is dat u door deze opname niet meer met elkaar samenwoont. Wij kunnen ons heel goed voorstellen dat u behoefte heeft aan privacy om u samen terug te trekken.'

Je kunt ook in een ongepland gesprek de vraag stellen: 'wie is/was voor u belangrijk. Hoe ging u met hen om?' 

Voorbeeldgesprek:

• ‘We komen nu bij een onderwerp dat voor de meeste mensen nogal privé is, namelijk seksualiteit’
• Benoem de mogelijke weerstand: ‘Misschien vindt u het vervelend.’
• Geef een korte heldere reden waarom het belangrijk kan zijn: ‘Uw medicijnen kunnen gevolgen hebben voor uw seksuele leven.’
• Verzoek: ‘Vindt u het goed dat ik hiernaar vraag?’

Andere bruggetjes:

• ‘In onze instelling vinden we het belangrijk om aandacht voor seksualiteit en intimiteit te hebben. Vindt u het goed dat ik u daar een paar vragen over stel?’
• ‘Veel mensen vinden seksualiteit niet makkelijk om over te praten. Toch is het voor veel mensen een wezenlijk onderwerp in hun bestaan. Vindt u het goed als ik u hierover wat vragen stel? Wilt u hier iets over kwijt?’
• ‘Veel mensen met MS, de ziekte van Parkinson of dementie ervaren veranderingen op het seksuele vlak. Mogelijk heeft u daar ook mee te maken. Heeft u daar vragen over, dan kunt u daarmee bij mij terecht.’
• Vraag eens naar de manier waarop de cliënt zijn/haar partner heeft ontmoet, of het liefde op het eerste gezicht was en hoe dat dan ging in hun tijd: verkering, verloving, invloed van ouders, kerk. Hoe ging men daarmee om?

  Andere vervolgvragen:

• ‘Heeft u veranderingen in de intimiteit gemerkt sinds uw ziektebeeld?’
• ‘Zijn er zaken waar wij in het verpleeghuis/verzorgingshuis rekening mee kunnen of moeten houden?’
• ‘Heeft u behoefte aan privacy als bijvoorbeeld uw partner langskomt?’
• ‘Zijn er speciale gewoontes die u heeft?’

Vragen voor partner of kinderen van een bewoner met dementie

Het gaat dan om intimiteit in de breedste zin des woord:  

• Op welke manier waren u en uw partner vroeger intiem?
• Op welke manier waren uw ouders vroeger intiem?

Do’s and don'ts

De cliënt en de verwanten waarderen over het algemeen een dergelijk gesprek. Het laat zien dat je de cliënt en zijn verwante serieus neemt. Je ondersteunt hen zo dat ze zichzelf kunnen blijven, en de vertrouwde omgang met degenen die voor hen van belang zijn voort kunnen zetten.

Hoe voer je over elk onderwerp een goed gesprek?

Een gesprek waarin je de tijd neemt, een gesprek waarin je contact maakt en actief luistert, een gesprek waarin je kunt zeggen wat je op je hart hebt. Hoe doe je dat? Lees er alles over in het thema Communiceren in de zorg.

Bronnen

• Scholingsmap Intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg (pdf) Rutgers en Vilans
• Sekskoffer van Zorggroep Archipel