Praten over seksualiteit

Een lastig, maar erg belangrijk onderwerp

Ja, seksualiteit is een lastig onderwerp. Je hebt er niet voor geleerd, het is eng en het voelt te privé. En je wilt een cliënt niet in verlegenheid brengen. Tegelijk zal jouw cliënt er ook niet snel over beginnen. Toch is intimiteit en seksualiteit belangrijk voor iemands kwaliteit van leven. 

Als we de kwaliteit van leven centraal willen zetten, moeten we toch over seksualiteit beginnen. Zorg voor een veilige sfeer, waarbij er geen andere mensen meeluisteren. Het is in het gesprek belangrijk dat je uitnodigt, maar niet aandringt. Het kan helpen om een gesprek te oefenen met voorbeeldzinnen.

Video: seksualiteit bespreekbaar maken

Noëlle Sant is expert intimiteit en seksualiteit. In deze video geeft ze voorbeelden hoe je als zorgmedewerker het gesprek voert over seksualiteit en intimiteit. Wat kun je het best doen om dit onderwerp bespreekbaar te maken?

Maak een bruggetje naar het onderwerp

Als iemand voor het eerst in de zorg komt, kun je bij de intake over seksualiteit en intimiteit beginnen. Het bruggetje is dan bijvoorbeeld: 'In onze organisatie vinden we het belangrijk om seksualiteit te bespreken met cliënten. Vindt u het goed als ik daar een paar vragen over stel?' 

Bij echtparen waarvan iemand in het verpleeghuis wordt opgenomen: 'Ik kan me voorstellen dat het pijnlijk (of lastig) is dat u door deze opname niet meer met elkaar samenwoont. Wij kunnen ons heel goed voorstellen dat u behoefte heeft aan privacy om u samen terug te trekken.'

Je kunt ook in een ongepland gesprek de vraag stellen: 'Wie is of was voor u belangrijk? Hoe ging u met hen om?' 

Voorbeeldgesprek

• 'We komen nu bij een onderwerp dat voor de meeste mensen nogal privé is, namelijk seksualiteit.'
• Benoem de mogelijke weerstand: 'Misschien vindt u het vervelend.'
• Geef een korte heldere reden waarom het belangrijk kan zijn: 'Uw medicijnen kunnen invloed hebben op uw seksuele leven.’
• Verzoek: 'Vindt u het goed dat ik hiernaar vraag?'

Andere bruggetjes

• 'In onze instelling vinden we het belangrijk om aandacht voor seksualiteit en intimiteit te hebben. Vindt u het goed als ik u daar een paar vragen over stel?'
• 'Veel mensen vinden het niet makkelijk om over seksualiteit te praten. Toch is het voor veel mensen een belangrijk onderdeel van hun leven. Vindt u het goed als ik u hierover wat vragen stel? Wilt u hier iets over kwijt?'
• 'Veel mensen met MS, de ziekte van Parkinson of dementie maken seksueel veranderingen door. Mogelijk heeft u daar ook mee te maken. U kunt bij mij terecht met vragen.'
• Vraag eens hoe de cliënt zijn of haar partner heeft ontmoet. Was het liefde op het eerste gezicht? En hoe ging dat in hun tijd met verkering, verloving, invloed van de ouders en de kerk? Hoe gingen mensen daar toen mee om?

  Andere vervolgvragen

• 'Heeft u veranderingen gemerkt in de intimiteit sinds uw ziekte?'
• 'Zijn er dingen waar wij rekening mee moeten houden?'
• 'Heeft u behoefte aan privacy als bijvoorbeeld uw partner langskomt?'
• 'Heeft u speciale gewoontes?'

Vragen voor partner of kinderen van een bewoner met dementie

Bij deze vragen gaat het om intimiteit in de breedste zin van het woord:  

• 'Hoe waren u en uw partner vroeger intiem?'
• 'Hoe waren uw ouders vroeger intiem?'

Do's and don'ts bij een gesprek over intimiteit en seksualiteit

Niet doen

• Verhullend taalgebruik
• Te direct zijn
• Om de hete brei heen draaien
• Wachten op het juiste moment (komt dat ooit?)
• Verwachten dat iedereen heel gemakkelijk over seks praat

Wel doen

• Stap voor stap de onderwerpen benoemen (na relatie ook intimiteit en seksualiteit)
• Sterke waarschijnlijkheid ('het komt vaak voor')
• Logische aansluiting (incontinentieklachten)
• Taboes benoemen ('Het is niet makkelijk, maar ik ga u toch vragen stellen.')
• Praten vanuit beleid ('Het is hier beleid om...')

Over het algemeen waarderen de cliënt en de naasten een goed gesprek over seksualiteit en intimiteit. Het laat zien dat je de cliënt en de naasten serieus neemt. Je ondersteunt hen zodat ze zichzelf kunnen blijven. En zo kunnen ze op de vertrouwde manier blijven omgaan met de mensen die belangrijk voor hen zijn.

Hoe voer je over elk onderwerp een goed gesprek?

In een goed gesprek neem je de tijd, maak je contact, luister je actief en kun je zeggen wat je op je hart hebt. Maar hoe doe je dat? Lees er alles over in het thema Communiceren in de zorg.

Bron

• Scholingsmap Intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg
• Sekskoffer van Zorggroep Archipel