Iemand met alzheimer krijgt moeite met gewone dagelijkse dingen plannen. Denk bijvoorbeeld aan plannen maken, beslissingen nemen en een gesprek volgen.
Wat is dementie?
Laatst bijgewerkt op: 03-10-2024
Dementie is de verzamelnaam voor ruim 50 verschillende ziekten in de hersenen. De meest bekende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer. Andere soorten dementie die veel voorkomen zijn: vasculaire dementie, fronto-temporale dementie (FTD) en Lewy body dementie. Lees hier over de verschillende soorten dementie, het verloop van dementie, de oorzaken van dementie en de erfelijkheid.
Dementie zorgt ervoor dat delen van de hersenen niet meer met elkaar in verbinding staan. De hersencellen (neuronen) kunnen niet meer met elkaar ‘praten’. Later sterven er ook hersencellen af. Deze hersencellen komen niet meer terug.
Verschillende soorten dementie
De ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie, frontotemporale dementie (FTD) en Lewy body dementie komen het meest voor bij mensen met dementie. De volgende kenmerken of symptomen komen het meest voor per vorm:
Wat opvalt bij iemand met vasculaire dementie is langzamer denken, spreken en handelen. Ook kunnen zij zich moeilijk concentreren.
Veranderingen in het gedrag vallen meestal als eerste op. Ook de taal, spraak en motoriek kunnen aangetast zijn. Motoriek gaat over hoe iemand beweegt.
Een kenmerk van Lewy body dementie is dat de geestelijke achteruitgang sterk wisselt. Ook kan iemand kenmerken van de ziekte van Parkinson hebben.
Alzheimer Nederland heeft een overzicht gemaakt met de grootste verschillen tussen de 4 meest voorkomende vormen van dementie. Lees meer over de verschillende vormen van dementie.
Verloop van dementie
Hoe dementie verloopt, ligt aan de soort dementie. Ook maakt het uit welke gebieden van de hersenen beschadigd raken. De ziekte is bij iedereen verschillend. Bij sommige mensen kan de achteruitgang heel snel gaan. Anderen kunnen nog jarenlang een redelijk normaal leven leiden. Mensen met dementie leven gemiddeld 6,5 jaar met de ziekte. Dit is gerekend vanaf de eerste klachten.
Hebben mensen langer dementie? Dan krijgen ze meer klachten. De klachten hebben veel invloed op het dagelijks leven. Vaak komen er kenmerken bij, zoals:
- Vergeetachtigheid.
- Dingen lukken minder goed.
- Mensen verdwalen in tijd, verdwalen in plaats of ze hebben verwarring over personen.
- Taalproblemen.
- Spullen kwijtraken.
- Minder beoordelingsvermogen. Dit betekent minder goed situaties kunnen inschatten of keuzes kunnen maken.
- Sombere gevoelens, angst.
- Terugtrekken uit sociale activiteiten.
- Verandering in gedrag en karakter.
- Lusteloosheid of juist overactief zijn (onrust).
- Wanen en hallucinaties.
- Problemen met zicht of andere lichamelijke problemen. Denk aan: verzwakking, ontstekingen, urine en ontlasting niet kunnen ophouden (incontinentie), pijn.
Iemand met dementie die ouder wordt, heeft meer zorg nodig. Dementie verzwakt het lichaam. Uiteindelijk kan men daardoor overlijden. Mensen met dementie kunnen moeite hebben met slikken en krijgen dan sneller een longontsteking.
Oorzaken van dementie
Dementie komt door schade in de hersenen. Er zijn meer dan 50 ziekten die deze aandoening kunnen veroorzaken. Van veel vormen is de oorzaak (nog) niet duidelijk. Wel weten we dat een ongezonde leefstijl de kans op dementie vergroot. Denk hierbij aan:
- roken
- weinig bewegen
- ongezonde voeding
- hoge bloeddruk
- diabetes
- (sterk) overgewicht
- slechte nieren
- te weinig uitdaging voor de hersenen
- te weinig sociale contacten
Het risico op dementie verminderen
Ingewikkelde ziekteprocessen zorgen voor dementie. Je kunt deze processen niet helemaal stoppen als je gezond leeft. Je kunt de ziekte wel vertragen door gezond te leven. Je houdt je hersenen sterk door je hersenen te blijven gebruiken. De symptomen van dementie houd je dan langer tegen. Ook gezond eten, niet roken en drinken en voldoende bewegen helpen hierbij.
Mensen die gezond leven, krijgen gemiddeld tot ongeveer 5 jaar later dementie. Dat een gezonde leefstijl goed is voor je hart, is bij veel mensen bekend. Het is minder bekend dat een gezonde leefstijl ook gezond is voor je hersenen. Wat gezond is voor je hart is ook gezond voor je brein!
Erfelijkheid van dementie
Dementie is in de meeste gevallen niet erfelijk. In sommige families komt dementie op latere leeftijd veel voor. Dit is meestal toeval. Het komt omdat het risico op dementie sowieso hoog is. Een op de vijf mensen krijgt dementie. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans op dementie.
In sommige families komt dementie bij familieleden tussen 65 en 80 jaar vaak voor. Hier zien we dan een ongunstige combinatie van genen in de familie. Veel verschillende genen spelen een rol bij de ontwikkeling van dementie. Het is daarom lastig te voorspellen wie dementie krijgt.
Erfelijkheid bij dementie op jonge leeftijd
Dementie op jonge leeftijd (onder de 65 jaar) is vaker erfelijk. Komt de dementie op jonge leeftijd niet bij andere familieleden voor? Dan heet dit sporadische dementie. Iemand heeft dan toevallig verschillende genen in een ongunstige combinatie. De kans dat een familielid ook dementie op jonge leeftijd krijgt, is dan klein.
Is er toch sprake van een erfelijke vorm van dementie bij iemand die jonger is dan 65 jaar? Mogelijk gaat het om een dominant overerfbare vorm van dementie. Dit betekent dat 1 bepaald gen de dementie veroorzaakt. In hoeveel gevallen komt de dominant overerfbare vorm van dementie voor bij de verschillende vormen van dementie?
- De ziekte van Alzheimer op jonge leeftijd is in ongeveer 20 % van de gevallen dominant overerfbaar.
- Bij frontotemporale dementie (FTD) komt dominante overerving ongeveer in 40 % van de gevallen voor.
- Bij vasculaire dementie is dominante overerving heel zeldzaam.
- Bij Lewy body dementie is het gen dat dominante overerving veroorzaakt (nog) niet bekend. Hier is dus ook nog niet op te testen.
Bronnen
- Alzheimer Nederland
- Dementie.nl
