Samenwerken met informele zorg bij dementie

Laatst bijgewerkt op: 03-10-2024

Bij de zorg voor mensen met dementie hebben informele en formele zorg veel waarde. Het is steeds belangrijker om als zorgverlener gelijkwaardig samen te werken met mantelzorgers, naasten en vrijwilligers. Samenwerken draagt eraan bij dat de zorg beter aansluit bij de persoon met dementie. Daarnaast wordt het steeds lastiger om de zorg alleen met beroepskrachten uit te voeren. Dit komt door de groeiende zorgbehoefte en het tekort aan zorgpersoneel.

Informele zorg bij dementie

Mensen uit de directe omgeving van de persoon met dementie verlenen informele zorg. Informele zorgverleners zijn bijvoorbeeld mantelzorgers, familieleden, vrienden en vrijwilligers. Zij doen dit vanuit liefde, vriendschap of een sterke drang om anderen te helpen. Formele zorg wordt gegeven door zorgverleners die dit vanuit hun beroep doen. Denk bijvoorbeeld aan casemanagers dementie, wijkverpleegkundigen, huisartsen en specialisten.

Wat is en doet een mantelzorger?

Mantelzorg is de zorg en ondersteuning die vrijwillig en onbetaald wordt verleend door partners. Mantelzorgers kunnen kinderen, familie, vrienden en andere bekenden van een persoon met dementie zijn.

Mensen willen niet altijd mantelzorger worden genoemd, omdat ze het vaak heel vanzelfsprekend vinden om te zorgen voor hun naaste. In Nederland zijn er ongeveer 800.000 mantelzorgers die zorgen voor mensen met dementie (2020, SCP). De rol van mantelzorgers is van grote betekenis.

Taken die een mantelzorger vaak doet

Een mantelzorger van iemand met dementie kan verschillende taken vervullen. Dit hangt af van wat nodig is in de situatie van de persoon met dementie. Enkele van de taken die een mantelzorger meestal uitvoert zijn:

Zorg en begeleiding bieden bij dagelijkse activiteiten
Persoonlijke verzorging
Medische zorg
Emotionele ondersteuning
Praktische hulp
Toezicht
Huishoudelijke hulp
Hulp bij de administratie

Ook wanneer een persoon met dementie naar een verpleeghuis verhuist, blijft de mantelzorger nog steeds een belangrijke rol spelen.

Kijken naar wat een mantelzorger nodig heeft

Mantelzorgers krijgen ook te maken met afscheid nemen van en rouwen om hun naaste met dementie. Dit komt omdat de persoon met dementie steeds meer gaat veranderen. Een mantelzorger ervaart hierdoor verschillende vormen van verlies. Bijvoorbeeld het verlies van onder andere de vertrouwde rolpatronen, sociale contacten, wederkerigheid en gelijkwaardigheid in een relatie. Als zorgverlener is het belangrijk om hier rekening mee te houden en ook te kijken wat een mantelzorger nodig heeft.

Letten op overbelasting

Veel mantelzorgers ervaren het zorgen voor hun naaste als positief en het geeft zingeving. Zorgt iemand lang en intensief voor de ander? Dan kan het ook een zware belasting zijn. Soms wordt de last te zwaar en kan de mantelzorger het thuis niet meer aan. Dit kan leiden tot verhuizing naar een verpleeg- of verzorgingshuis. Soms gaan mantelzorgers over hun grenzen heen en kunnen zij zelf zorgvrager worden. Het is daarom als zorgverlener belangrijk om overbelasting te signaleren en mantelzorgers te ondersteunen.

Alzheimer Nederland voert iedere 2 jaar een onderzoek uit onder mantelzorgers van mensen met dementie: de Dementiemonitor. Dit onderzoek helpt om inzicht te krijgen in de zorgervaringen, behoeften, wensen en impact op het sociale leven van mantelzorgers. Bekijk de dementiemonitor op de website van Alzheimer Nederland.

Wat kunnen vrijwilligers betekenen?

Vrijwilligers spelen een belangrijke rol in de zorg voor mensen met dementie en mantelzorgers. De ondersteuning die zij bieden, is maatwerk en varieert afhankelijk van de situatie. Voorbeelden hiervan zijn:

Bezoekdiensten
Maatjesprojecten
Nachtvrijwilligers voor mensen met dementie die thuis wonen

Als zorgverlener is het van belang om op de hoogte te zijn van de verschillende vormen van vrijwilligerswerk die beschikbaar zijn binnen jouw werkgebied.

Mantelzorgers vragen niet altijd hulp aan vrijwilligers. Toch kan ondersteuning van vrijwilligers heel belangrijk zijn om de zorgtaken draaglijk te maken. Dit is vaak het geval wanneer de persoon met dementie niet meer alleen thuis kan blijven.

Gelijkwaardig samenwerking tussen informele en formele zorg

Een gelijkwaardige samenwerking tussen de cliënt, mantelzorgers, zorgverleners en vrijwilligers is van groot belang. Dan kan de zorg voor mensen met dementie op een zo goed mogelijke manier georganiseerd worden. Door samen te werken en elkaar aan te vullen, kan je als team de beste zorg en ondersteuning bieden aan de persoon met dementie. Ieder brengt de eigen kennis in. Mantelzorgers brengen bijvoorbeeld hun eigen ervaring en kennis mee, waardoor zij de persoon met dementie goed begrijpen en zijn of haar wensen kennen.

Een goede samenwerking begint met open gesprekken over elkaars grenzen, wensen en verwachtingen. Dit zorgt voor een goede start en helpt verschil van mening te voorkomen. Duidelijke communicatie en het afstemmen van taken zijn daarbij belangrijk.

Soms kunnen er uitdagende situaties ontstaan in het contact met familieleden van de cliënt. Of gesprekken kunnen moeizaam verlopen. Ook vinden zorgmedewerkers het soms lastig om verantwoordelijkheden over te dragen aan mantelzorgers of vrijwilligers. Een duidelijke visie en praktisch beleid vanuit de organisatie kunnen hierbij helpen.

Bij het opstellen van dit beleid is kennis van wet- en regelgeving over de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers van belang.