‘Vragen wat een bewoner wil, kost niet meer tijd’

Gepubliceerd op: 31-08-2022

Wat gebeurt er als we ons niet vasthouden aan regels, afvinklijstjes en formulieren? Dat was de vraag die verzorgende IG Esther Jong-Van Wilsum zichzelf stelde toen ze merkte dat haar werk steeds meer belemmerd werd door al die regels. Ze besloot actie te ondernemen en het zelf te ervaren.

‘Als mijn ouders ooit naar een verpleeghuis gaan, wil ik dat zij de zorg krijgen die ze zelf graag willen hebben. Het mag niet zo zijn dat regels leidend zijn in hun verzorging. En dat was bij Stichting Ouderenzorg Wilgaerden, waar ik als verzorgende IG werk, wel jarenlang het geval. Het plezier dat ik in mijn vak heb, doofde langzaam uit. Ik voelde me belemmerd door al die regels. Ik heb deze baan gekozen omdat ik senioren een plezierige oude dag wil geven, niet om mijn tijd en energie te besteden aan het afvinken van lijstjes en het invullen van formulieren. Zelfs voor samen een kop koffie drinken en praten over hoe het gaat, was geen tijd meer.’

Cultuuromslag

Mopperen zet geen zoden aan de dijk, dus ging Esther drie jaar geleden de barricade op. Ze was ervan overtuigd dat het roer om moest. ‘De ouderen- en verpleeghuiszorg draait nog veel te veel om – niet wettelijke, vaak onzinnige - regels. Regels die niets toevoegen aan de kwaliteit van leven van onze bewoners.’ Ze overtuigt het management van haar missie en namens Wilgaerden sluit ze zich aan bij het project Radicaal Vernieuwen. Ze krijgt de opdracht op één van de 17 locaties aan de slag te gaan met de hernieuwing. Inmiddels is Esther al op vier locaties van Wilgaerden bezig met het vernieuwen van de zorg.

Soms moet je het gewoon doen

‘De praktijk heeft uitgewezen dat je uren kunt discussiëren of je een regel afschaft, maar soms moet je het gewoon doen. Natuurlijk is het niet aan mij om te zeggen we stoppen ermee. Dat gaat in overleg met de afdeling Kwaliteit en indien nodig doen we navraag bij de Inspectie of een regel verplicht is of niet. Inmiddels weet ik dat de Inspectie minder eisen stelt dan we denken. De meeste regels zijn vaak helemaal niet wettelijk verplicht. Daardoor is er meer mogelijk in het ontregelen van de zorg dan je denkt.’

Zorg op maat

Esthers ambitie is de ouderen- en verpleegzorg weer persoonlijk en menselijk te maken. ‘Waarom kan een meneer ’s avonds niet douchen als hij dat prettig vindt? Waarom mag een mevrouw alleen op zondagmiddag een glaasje advocaat en niet op dinsdag? Waarom moeten bewoners twee weken van tevoren hun menu-wensen doorgeven als de inkopen een dag voorafgaand worden gedaan? Met dit soort vragen zijn we gaan experimenteren.

‘Waarom kan een meneer 's avonds niet douchen als hij dat prettig vindt?’

Wat gebeurt er als we ons niet vasthouden aan regels, afvinklijstjes en formulieren? Als we de douchelijst afschaffen? Als advocaat wordt toegevoegd aan het assortiment slaapmutsjes? Als bewoners ’s ochtends hun eetwensen voor ’s avonds doorgeven? De praktijk wijst uit dat het loslaten vooral veel oplevert. Niet alleen voelen bewoners zich meer gehoord en gezien – doordat ze meer autonomie en keuzevrijheid krijgen, het maakt ons werk ook een stuk uitdagender. Door in oplossingen te denken. Als meerdere bewoners ’s avonds willen douchen, dan roosteren we het personeel anders in. Als er ’s avonds meer zorg nodig is, dan plannen we in de avond een collega extra in en in de ochtend een verzorgende minder. Je kijkt wat er nodig is aan zorg, samen met je team.

Piekmomenten bespreken

Het is natuurlijk onzin als er vier collega’s in de ochtend rondlopen, terwijl de bewoners willen uitslapen en ’s avonds een verzorgende zich de benen uit haar lijf loopt omdat iedere bewoner wil douchen. In onze maandelijkse teamvergaderingen bespreken we de piekmomenten en hoe we die kunnen aanpakken. Onze collega’s zijn gelukkig heel flexibel, dus tot nu toe gaat het variabele roosteren ons prima af.’

Regels in de ban

De afgelopen drie jaar verdwijnt de ene regel na de andere in de prullenbak of wordt aangepast en vereenvoudigd. De medicatiebladen gingen het allereerst op de schop. Niet langer werden ze per bewoner gescand, maar per afdeling. Dat scheelde 25 minuten per week. Daarna verdwenen de douchelijsten. Ook is de handtekening onder het zorgplan in de ban gedaan.

Meer dan regels schrappen

Toch benadrukt Esther: ‘Radicaal vernieuwen is meer dan regels schrappen en zorgen voor minder papierwerk. We willen vooral meer aandacht en tijd aan onze bewoners besteden en zo goed mogelijk tegemoet te komen aan hun wensen. Niemand komt hier wonen omdat hij of zij dat graag wil. We vergeten soms dat onze bewoners een heel leven achter de rug hebben, dat ze ook jong zijn geweest. Hoe fijn is dat je de laatste jaren van je leven ook nog mag leven zoals je wilt, met ondersteuning van verzorgenden? Daarom bekijken we telkens opnieuw welke dingen sneller en/of makkelijker kunnen. Welke regels zijn overbodig? En welke stappen kunnen we ondernemen, zodat we meer tijd overhouden om aan bewoners te besteden? Daarvoor overleg ik veel met collega’s, we praten over waar ze tegenaan lopen. Maar ik ga ook in gesprek met bewoners, ik wil weten waar zij behoefte aan hebben.’

Radicaal vernieuwen

Vanaf 2020 zullen nog meer locaties van Wilgaerden aan de slag gaan met Radicaal Vernieuwen. Esther hoopt dat steeds meer van haar collega’s - en natuurlijk ook andere zorginstanties - overtuigd raken van het idee dat ouderen- en verpleegzorg wel degelijk anders kan. ‘Het zou fantastisch zijn als deze nieuwe werkwijze zich als een olievlek over onze andere locaties verspreidt en steeds meer verzorgenden gaan nadenken wat zijzelf anders kunnen doen in hun werk.’

Veel waarde hecten aan simpele dingen

Daarom geeft Esther ook regelmatig presentaties aan teams op locatie. ‘Dan laat ik collega’s opschrijven wat ze zelf prettig zouden vinden als ze ooit in een verzorgingshuis zouden gaan wonen. Aan de meest simpele dingen blijken we ontzettend veel waarde te hechten: het eten van een warme maaltijd ’s avonds, elke dag fris douchen, af en toe ontbijt op bed. Vervolgens ga ik met onze verzorgenden in gesprek waarom we dat niet toelaten bij onze bewoners. Ga het eens proberen, adviseer ik ze dan. Vraag wat iemands gewoontes zijn voordat ze hiernaartoe verhuisden, betrek desnoods de familie erbij. Misschien las een bewoner iedere ochtend in zijn badjas de krant, dan is het toch mooi dat dat bij ons nog steeds kan?’

Nog lang niet uit ontregeld

Zelf kijkt Esther – die intern over haar ideeën en belevenissen blogt – ook nog steeds iedere dag of ze dingetjes kan veranderen. ‘Zo wil ik dolgraag aan de slag met de MIC-formulieren. Ook het bundelen van documenten staat nog hoog op mijn wensenlijstje. Nee, ik ben nog lang niet uit ontregeld!’

Tips van Esther:

Start gewoon! Overleg samen met je team welke regel je wilt afschaffen en evalueer na twee maanden. Gaat het goed, dan stop je er definitief mee.
Durf! Steek je hoofd boven het maaiveld uit als je vindt dat binnen jouw organisatie dingen anders kunnen. Dat is reuze spannend, maar als je iets wilt veranderen kun je dat alleen door zelf initiatief te nemen.
Bruis je van ideeën, laat het zien. Probeer het uit en kijk of het werkt. Als jij op een andere manier gaat werken, roept dat vragen en wellicht discussie op bij collega’s. Samen kunnen jullie kijken naar de mogelijkheden die er zijn om anders te gaan werken. Maar dwing je collega’s niet.
Loop eens een dag met een collega mee, bijvoorbeeld op een andere locatie of afdeling. Kijk hoe een ander het doet en leer van elkaar.
Ga het gesprek aan met de bewoners over hun behoeften en opvattingen. Kijk hoe je deze kunt realiseren. Zo kun je ervoor zorgen dat je waarde toevoegt aan iemands leven.