Zorgboog: 'Je kunt iemand moeilijk de rest van zijn leven in isolatie houden'

In de Brabantse regio heeft de zorg voor kwetsbare ouderen met een bijzondere omstandigheid te maken als het om antibioticaresistentie gaat. Het grote aantal varkensboeren in Brabant betekent dat MRSA er verhoudingsgewijs veel voorkomt. 'Misschien verklaart dit waarom wij extra alert zijn op dit probleem', vertelt Henri Plagge, arts en bestuurder van De Zorgboog. 'Verpleeghuizen en de thuiszorg hebben beiden te maken met heel kwetsbare mensen, juist bij hen wil je geen resistente bacteriën. Dat kun je helaas niet helemaal voorkomen, maar je kunt wel zorgen dat iedereen die bij de zorg voor deze mensen betrokken is, structureel de hygiënemaatregelen in acht neemt die nodig zijn.'

Handen wassen

De belangrijkste maatregel in dit kader is overal hetzelfde, of het nu om het verpleeghuis gaat of over de thuiszorg: handen wassen. 'Er is ook één commissie hygiëne en infectiepreventie', zegt Plagge. 'Dat helpt om de lijnen tussen thuiszorg en verpleeghuiszorg kort te houden. Zowel in het verpleeghuis als in de thuiszorg zijn ook aandachtsvelders hygiëne actief.'

Toch is daarmee de keten nog niet compleet, vult hoofd wijkzorg Anke Jacobs aan. 'De overdracht van het ziekenhuis en de huisarts aan de thuiszorg kan beter', zegt ze. 'We weten niet altijd in wat voor situatie we terechtkomen. Komen we bij een bekende besmette cliënt, dan gebruikt de thuiszorgmedewerker per definitie beschermende maatregelen – schort, handschoenen – als lichamelijke zorg moet worden verleend. Dat vereist dan wel uitleg aan de patiënt. Het is wenselijk dat als bekend is dat er een besmette cliënt in zorg komt, de huisarts of het ziekenhuis dit doorgeven voordat wij de zorg starten.'

Zoeken naar een oplossing

Problemen in de keten zijn echter niet altijd te voorkomen, zei Plagge al. Een voorbeeld dat Jacobs geeft, illustreert dit. 'Recent hadden we te maken met een oudere man die bij ontslag uit het ziekenhuis besmet bleek te zijn met een multiresistente vorm van de MRSA-bacterie. Hij gebruikte een katheter en was er na zijn ontslag cognitief merkbaar slechter aan toe dan voor de opname. Dit betekende dat hij naar het verpleeghuis moest en confronteerde ons met de vraag hoe dit moest worden aangepakt. In de kleinschalige woonsettingen en in de woonzorgcomplexen van De Zorgboog heeft iedere bewoner weliswaar een eigen douche en toilet, maar wat als de man in zijn verwardheid ging dwalen? Je kunt niet zomaar zijn kamer op slot doen.'

Moeilijke MRSA

Plagge: 'De voorlopige oplossing die we vonden, was de man op de crisisafdeling opnemen, en de aanpalende kamers vrijhouden zodat hij wat meer bewegingsvrijheid had. Een tamelijk ingrijpende oplossing natuurlijk.' Gelukkig een oplossing die niet te lang hoefde te duren.

'Het was een vorm van MRSA die erg moeilijk te bestrijden was’, vertelt Jacobs. ‘Maar tot onze opluchting lukte dit toch toen we besloten hem nogmaals te behandelen. Als dat niet was gelukt, hadden we hem langdurig apart moeten verplegen. Dat had een forse ethische discussie opgeleverd, want je kunt zo’n man moeilijk de rest van zijn leven in isolatie houden. Waar nog bij komt dat het moeilijk afspraken maken was met de man zelf, door het voortschrijden van zijn dementie.'

Landelijke aandacht gezocht

De Zorgboog besloot landelijke aandacht te zoeken voor dit vraagstuk. 'We wilden weten of elders al een oplossing ontwikkeld was voor een zo specifieke situatie, maar dat bleek dus niet het geval te zijn', zegt Plagge. 'Iedereen dacht mee - ActiZ, de Inspectie, noem maar op - maar er zijn gewoon geen passende oplossingen voor iemand die permanent drager blijft van een micro-organisme dat erg resistent is voor behandeling. Je moet zo iemand dus min of meer geïsoleerd blijven behandelen, wil je niet het risico lopen dat hij anderen – bewoners, maar ook medewerkers – besmet. Een risico dat in een verpleeghuissetting verhoudingsgewijs groot is. Dit dilemma zal ongetwijfeld iedereen herkennen, maar er is nog geen oplossing voorhanden. Theoretisch kun je zeggen: zet al die mensen bij elkaar. Maar dat is natuurlijk geen echte oplossing. Het is uiterst onwenselijk om mensen met dementie uit hun context te halen.'

Brede aandacht noodzakelijk

Jacobs: 'Ook toen het onderwerp tijdens een recent bezochte roadshow van de Inspectie in samenwerking met de GGD besproken werd, merkte ik dat niemand de ultieme oplossing heeft. Maar het heeft in ons geval wel geleid tot extra aandacht voor de problematiek. De kennis over hygiëne en infectiepreventie is er, die is duidelijk beschreven in de richtlijnen van de Werkgroep Infectie Preventie, maar we moeten er wel voor zorgen dat iedere professional de risico’s erkent en herkent.'

Daar wordt bij de Zorgboog nu veel aandacht aangegeven. Er is multidisciplinair overleg rondom deze kwetsbare groep tussen de huisarts en de thuiszorg en intensievere samenwerking met het ziekenhuis. Ook is het onderwerp extra belicht bij de regionale huisartsenvereniging, wat geleid heeft tot structurele aandacht voor multiresistente infecties. Hard nodig volgens Jacobs, want huisartsen zijn niet bekend met ziekenhuisinfecties en zijn niet gewend om zich te laten testen.

Plagge: 'We kunnen niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is die aandacht heel breed te houden. Het probleem van die man met MRSA is nu gesignaleerd door één verpleegkundige die alert was. Dat is kwetsbaar. En sowieso: in de verpleeghuiszorg gaat momenteel heel veel aandacht uit naar wonen en welzijn. Terecht, maar het risico is wel dat de meer professionele kant van de verpleeghuiszorg daarbij uit het oog verloren wordt. Het verhaal van deze man bewijst hoe belangrijk het is hier ook oog voor te houden. Zeker met de kleinschalige woonvoorzieningen die nu zo populair zijn, die blijven kwetsbaar.'