Co-creatie bij dementie

‘Een positieve prikkel creëren, dat willen wij als Pleyade Innovatie Team (PIT). Een gesprek mogelijk maken, een glimlach op iemands gezicht toveren. We zetten de behoefte van de bewoner voorop en gaan samen met hem, de zorgmedewerkers en de familie aan de slag met een bepaalde ontwikkelvraag. Het resultaat is “warme technologie”, een oplossing die iets toevoegt aan het levensplezier, aan de kwaliteit van leven.’ Volgens Tijmen Stroeken is gelijkwaardig en laagdrempelig samenwerken daarbij van het grootste belang.

Meer persoonsgericht

‘Innovaties die je kant en klaar inkoopt, belanden vaak op de plank. Ze zijn te breed van opzet en te weinig persoonsgericht,’ stelt Tijmen. Het PIT probeert door zijn manier van werken juist maximaal uit te gaan van de behoefte van degene met een bepaald probleem. ‘Geregeld zien wij zelf iets dat om actie van onze kant vraagt. Vaker nog trekt een bewoner zelf of een verzorgende ons aan de mouw met een uitdaging. Soms heeft men ook al een idee voor een oplossing.’

Tijmen vertelt over een meneer die het vervelend vond dat hij vaak voor kleine dingen gestoord werd in zijn woning. Hij wilde graag iets voor op zijn deur met daarop ‘niet storen’, maar niet een bordje dat hij steeds moest omdraaien. Het werd een apparaatje met dezelfde tekst dat hij van binnen uit kan instellen op een bepaald aantal minuten. ‘We gingen er samen mee aan de slag en het hangt nu.’

Geeltjes bij de koffie

Het PIT is een team van negen personen en is gemakkelijk bereikbaar binnen Pleyade. Bewoners, familieleden en zorgcollega’s kunnen het team goed vinden. Tijmen: ‘Om de innovatievragen op te halen zijn wij zichtbaar aanwezig in de organisatie. We schrijven stukjes in de verschillende communicatiemiddelen en hebben appgroepen met zorgmedewerkers voor snel contact. Komt er iemand met een uitdaging naar ons toe, dan vormen we rond die vraag een innovatieteam met interne en externe experts.’

De PIT-medewerkers stellen zich op als gelijkwaardige collega’s en vooral niet als de deskundigen die het allemaal beter weten. Ze zijn nieuwsgierig en stellen vragen. Ze bellen proactief met ideeën naar hun collega’s op de afdelingen. ‘En we laten ons niet zomaar afschrikken door obstakels. Te druk? Goed, dan schuiven we even aan bij de koffie en nemen wat geeltjes mee. Of we lopen tijdens een dienst kort langs.’

Co-creëren met bewoner

‘Design thinking’ is de methode die het PIT gebruikt. Bottom-up en samen met de gebruikers. De methode kent vijf fases:

1. inleven;
2. definiëren;
3. ideeën bedenken;
4. ontwikkelen en
5. testen.

‘In de inlevingsfase “kletsen” we met bewoners. We komen bijvoorbeeld op familieavonden. Ook observeren we. Een intern team stelt samen met ons de definitieve ontwerpvraag vast. Daarna formuleren we samen met bewoners en medewerkers het ontwerpidee, we brainstormen met elkaar in ‘co-creatie-sessies’. Daaruit ontwikkelen we een definitief ontwerp waarvan we een prototype gaan bouwen. Dat laten we testen door de bewoners.’ Tijmen merkt dat bewoners en naasten het prettig vinden gehoord te worden tijdens het ontwerpen. ‘Zo zijn ze meer eigenaar van de oplossing.'

De aankleedkast helpt

PIT-innovaties die inmiddels in gebruik zijn, verhogen het welbevinden van de gebruikers. Bijvoorbeeld doordat bewoners erdoor in contact komen met de buitenwereld of gemakkelijker goede herinneringen terugvinden. Zo zet ‘Living moments’ digitale communicatie zoals een appje om in een oude vertrouwde ansichtkaart. Ontvangers die dat willen, kunnen zo’n kaartje bij een apparaat houden en krijgen dan extra beeld of geluid. Ook kunnen ze reageren.

Een ander voorbeeld is de VITA, een kussen dat iemands lievelingsmuziek afspeelt als hij op bepaalde patronen duwt. Het kussen herkent verschillende bewoners via bluetooth-technologie, verstopt in sieraden. Het is ontwikkeld samen met de Technische Universiteit Eindhoven.

Een ontwerp dat de zelfredzaamheid van een bewoner verhoogt én de verzorgende of mantelzorger tijd bespaart is de KAS, een kast die dient als aankleedhulp. Tijmen: ‘Een meneer gaat eens per maand naar het theater en kleedt zich dan altijd tip-top aan, zelf. Maar dat lukt hem niet meer, hij haalt de kledingstukken door elkaar. De volgorde is te moeilijk. Hij is dan verdrietig met het resultaat en zijn mantelzorger of verzorgende kan opnieuw beginnen. We ontwierpen een kast, helaas paste die niet in de kamer. Het werd daarom een stoffen voorhangkast, met helpende vakjes, lampjes en icoontjes voor de juiste volgorde van aankleden. Meneer kan het op deze manier weer zelf, dat zien we in de testfase.’

Samen oplossingen waarmaken: tips

PIT laat in zijn manier van werken zien hoe belangrijk het is om werkelijk samen te ontwerpen. Gelijkwaardige, snelle communicatie tussen het innovatieteam en de zorg is daarbij essentieel. Bekijk hun tips.

Tekst: Linda van Ingen