Biodynamische verlichting; een waardevolle aanvulling

IJsselheem plaatste hier een bericht over op LinkedIn en hier kwamen een hoop reacties op. Zorg voor Beter nam deze reacties door met José Gernaat, Ergotherapeut van IJsselheem.

Waarom zoveel reacties? We wisten toch al heel lang hoe belangrijk licht is voor ouderen met dementie?

'Dat klopt. Dr. Riemersma deed bijna 15 jaar geleden een groot onderzoek naar de invloed van licht op ouderen. Ouderen hebben drie tot vijf keer zoveel licht nodig als jongeren. Toch is die hoeveelheid licht in veel (verpleeg)huizen niet beschikbaar in de ruimten waar ouderen overdag verblijven. Of de verlichting wordt niet goed gebruikt. Wij ervaren een ruimte misschien niet als donker, maar voor ouderen is het licht dan toch vaak onvoldoende. Het blijft dus een aandachtspunt.'

Waarom zijn jullie afgelopen zomer dan aan een proef begonnen?

'De aanleiding voor onze proef was het probleem van nachtelijke onrust. Veel bewoners waren ’s nachts vaak wakker. Ze gaan dwalen, maken andere bewoners wakker en raken geagiteerd. Daardoor was de nachtdienst vooral heel druk met het reageren op onbegrepen gedrag. Bewoners sliepen overdag veel in de huiskamer. Dat kan komen door onvoldoende licht, waardoor de biologisch klok denkt dat het schemer is en dus tijd om te slapen. Ik heb daarom een luxmeter (lichtmeter) geleend van de technische dienst en ben gaan meten. Het licht bleek inderdaad onvoldoende.'

Jullie proef bestond uit het plaatsen van biodynamische lampen in de huiskamer. In de reacties zeggen veel mensen dat je gewoon meer met de ouderen naar buiten moet. 

'Daar ben ik het helemaal mee eens; ik gun het iedereen om lekker buiten te zijn. De lampen zijn geen vervanging, maar een aanvulling. Om voldoende zonlicht te krijgen, zouden ouderen wel 4 tot 6 uur per dag buiten moeten zijn. Niet iedereen kan of wil met regen, kou of hitte naar buiten. Hoeveel dagen in het jaar is het in Nederland tussen de 21 en 23 graden met een lekker zonnetje?'

Een andere reactie was om mensen overdag actiever te houden, zodat ze minder in slaap vallen? 

'Bij mensen met dementie zie je vaak een omkering van dag en nachtritme. Soms is een verzorgende dan de hele dag alleen maar bezig om een bewoner wakker te houden. Dat voelt niet prettig voor de zorgmedewerker en de bewoner begrijpt ook niet waarom hij elke keer wakker gemaakt wordt. Laat de lampen dat doen! Die zijn heel goed - en op een prettigere manier -  in staat om mensen wakker en alert te houden. Dat geeft vervolgens ook meer mogelijkheden voor dagbestedingsactiviteiten.'

Lezers waren verbaasd over het snelle en positieve resultaat. Waren jullie dat ook?

'We wisten dat licht een grote invloed had, maar ook wij waren verrast. Al in de eerste week sliepen bewoners beter en was er minder sprake van onbegrepen gedrag. Daardoor kon de nachtdienst haar werk veel beter doen met minder stress. Overdag wordt er nu minder geslapen en zijn de mensen actiever. De sfeer is beter en een zorgmedewerker merkte op dat het nu ná het avondeten zelfs nog mogelijk was om samen naar een uitzending op TV te kijken van André van Duin. Dat vonden ze zo gezellig!'

Biodynamische lampen zijn niet goedkoop. Kan dat geld niet beter besteed worden aan zorg?

'Dit is onderdeel van de goede zorg voor mensen. Het helpt ouderen met dementie direct en ook het werkplezier van de medewerker gaat omhoog. Al jarenlang kijken verschillende disciplines binnen de organisatie naar de oorzaken van nachtelijke onrust, de stemming, de kwaliteit van slaap en het dag-/nachtritme van de bewoners. Dat kost ook geld. En de implementatie is verder heel eenvoudig, omdat het geen gedragsverandering vereist van de medewerkers of bewoners. De lampen werken automatisch. Het enige wat je moet doen is er afblijven.'

Lees meer over gezonde verlichting bij dementie

Belangrijkste resultaten van de proefperiode van Ijsselheem

• Nachtelijke onrust/onbegrepen gedrag in de nacht nam met 60% af. 
• Cliënten zijn overdag meer wakker en wordt sporadisch nog geslapen overdag in woonkamer. 
• Bewoners, medewerkers en bezoekers ervaren de verlichting als prettig. 
• Er is meer ruimte voor (zelfstandige) activiteiten overdag voor alerte cliënten. 

Tip voor de nachtdienst

Gebruik het biodynamische licht in de nacht omgekeerd om zo ochtend en avond te stimuleren. Medewerkers geven aan dat ze zicht daardoor veel fitter voelen tijdens de nachtdienst en daarna beters slapen.