Wanen en hallucinaties bij thuiswonende mensen met dementie

Wat zijn wanen en hallucinaties?

Een waan is een idee dat niet klopt met de werkelijkheid. Dit is een denkstoornis. Iemand met dementie denkt bijvoorbeeld dat zijn partner vreemd gaat of dat er gestolen wordt. De meeste wanen hangen samen met achterdocht. Bij een hallucinatie ziet, hoort, ruikt of proeft iemand iets wat er niet is. Dit kan eng zijn. Wanen en hallucinaties kunnen zorgen voor agressie en agitatie. 

Welke vragen kun je stellen?

• Zouden de wanen of hallucinaties ook veroorzaakt kunnen worden door een delier?
• Is bekend welk type dementie de cliënt heeft? Mensen met Lewy Body Dementie (LBD) hebben bijvoorbeeld vaak last van visuele hallucinaties.
• Voor wie zijn de wanen en hallucinaties een probleem?
• Wanneer treden de wanen of hallucinaties vooral op?
• Is er mogelijk sprake van visusstoornissen en/of gehoorstoornissen?

Wat kun je als zorgverlener doen?

• Schakel zorgtrajectbegeleider of casemanager dementie in bij ingewikkelde problematiek.
• Vermoed je wanen en hallucinaties? Neem dan contact op met de (huis)arts.
• Wees niet bang om bij de persoon met dementie nadere details over de waan te bevragen.

Meten van wanen en hallucinaties 

Er zijn verschillende redenen waardoor wanen en hallucinaties ontstaan bij mensen met dementie. Dit kunnen neuropsychiatrische symptomen zijn of de gevolgen van een delier. Beide oorzaken kunnen worden gemeten met verschillende meetinstrumenten zoals de NPI-Q en ​Delirium Observatie Screening (DOS).

NPI-Q

Hallucinaties en wanen zijn neuropsychiatrische symptomen. Deze kunnen leiden tot agressie en agitatie (ook neuropsychiatrische symptomen). Met de Neuropsychiatrische Vragenlijst Questionaire (NPI-Q) kunnen deze symptomen gemeten worden. De vragenlijst wordt ingevuld door de mantelzorger van de persoon met dementie. Als het antwoord ‘ja’ is (het symptoom komt de afgelopen maand voor), dan wordt vervolgens de ernst en de emotionele belasting beoordeeld.

DOS Schaal

Een delier is een toestand van acute diffuse cerebrale ontregeling. Dit is ook wel een verwardheid die uit het niets optreedt. Het komt regelmatig bij dementie voor en kan leiden tot wanen en hallucinaties. Bij twijfel over een delier kan de Delirium Observatie Screening schaal (DOS) worden gebruikt. Dit is een meetinstrument om delier te screenen.