Dilemma 4: Mag ik bij jou in bed?

Sta eens stil bij jouw keuze in deze situatie, eerst even los van wat anderen, collega’s, het team en de organisatie vinden. Bedenk daarbij dat er niet één goede keuze is. Wat goed is voor de een is niet altijd goed voor de ander. En professionals kunnen hierover ook verschillend denken en eigen afwegingen hebben om iets te doen of te laten. Je moet je handelingskeuze wel kunnen verantwoorden. Daarom is het goed om na te denken over dit soort keuzes en je af te vragen waarom jij vindt dat jouw aanpak bijdraagt aan goede zorg voor deze cliënt. Bespreek dit ook eens met collega’s en andere betrokkenen. 

Nachtelijke onrust

Mevrouw Vermeulen heeft een milde vorm van dementie, net als de 7 andere bewoners op woongroep De Zonnestraal. Ze heeft het naar haar zin op de groep maar ’s nachts zorgt ze voor onrust. Zodra mevrouw naar bed is gebracht, en het donker is, begint ze te dwalen over de gang. Sterker nog, mevrouw wordt steeds bij een van de andere medebewoners in bed aangetroffen: ‘even knuffelen’ zegt ze dan. Een man bij wie ze vaak in bed kruipt heeft nog een partner die zelfstandig thuis woont, zij is hier niet van gediend.

Ongewenst bedrag? 

Een aantal familieleden van de bewoners en medewerkers vinden dat dit ongewenste gedrag direct moet stoppen. Terwijl mevrouw Vermeulen zich van geen kwaad bewust is. 

Wat zou jij doen?

Wat zou jij als zorgprofessional doen of adviseren in deze situatie? Kies een handelingsoptie: 

1. Dit is seksueel gedrag. Ik bespreek het met het team en we stellen voor om medicatie toe te dienen om mevrouw ’s nachts in het gareel te houden.
2. Ik ga eerst onderzoeken of er echt sprake is van seksueel getint gedrag en bespreek de behoefte van mevrouw en de andere bewoners tijdens een familieavond.
3. Dit is seksueel gedrag. Ik bespreek het met het team en we besluiten om de slaapkamerdeur van mevrouw ’s nachts op slot te doen.
4. Ik vraag aan de medebewoners wat zij vinden van de nachtelijke bezoeken van mevrouw Vermeulen. Misschien vinden zij het helemaal niet erg.
5. Anders, namelijk… (formuleer jouw eigen manier van handelen)

Welke keuze je ook maakt, er gaat altijd een visie, wetgeving of een persoonlijke opvatting achter schuil.

Verhelder je dilemma in 4 stappen

Hoe maak je een afgewogen keuze? Deze vier stappen helpen je op weg: 

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?
2. Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) zijn hier in het spel? 
3. Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan?
4. Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.

Bron: L.L.E. Bolt e.a. Ethiek in praktijk, 2010

Reflecteer op je keuze

Heb je optie 2 gekozen? Ga dan eens bij jezelf na waarom je dat deed:

• Ik begrijp dat iedereen opgewonden is over deze ‘incidenten’, maar vraag me af of het gedrag van mevrouw Vermeulen seksueel getint is. Ik ga met mevrouw Vermeulen in gesprek en betrek hier eventueel een deskundige collega bij.
• Ik wil het gedrag van mevrouw Vermeulen begrijpen vanuit haar achtergrond en hoe zij in het leven staat en dat kunnen uitleggen en bespreken op een familieavond.
• Behoefte aan intimiteit en seksualiteit hoort bij het leven. Hoe we hiermee om moeten gaan bespreken we op een familieavond, waarbij ook oog en oor is voor degenen die het overkomt.
• Misschien heeft de bewoner bij wie mevrouw Vermeulen in bed stapt er geen probleem mee, maar zijn het vooral de familieleden van bewoners die er niet van gediend zijn.  Een goed en open gesprek hierover op een familieavond kan helpen bij het zoeken naar een oplossing.
• Anders, namelijk…

Ging je voor optie 3? Wat was daarvoor de reden? 

• Ik vind dat dit seksuele gedrag grensoverschrijdend is. Het schaadt de andere bewoners in hun gevoel van veiligheid en privacy. Daarom moeten we maatregelen treffen. De deur van haar kamer op slot doen is het meest effectief.
• Dit is seksueel gedrag en dat moeten we reguleren. Daarom zullen we met het team bespreken hoe we dit het beste kunnen doen. Het op slot doen van haar kamer vind ik de beste oplossing. 
• Ik vind dat je het probleem kleiner moet maken. Het is simpel en praktisch op te lossen. Voor haar eigen bestwil en die van de andere bewoners doen we ’s nachts de deur op slot.
• Anders, namelijk…

Privacy of behoefte aan geborgenheid? 

Heb je voor een andere optie gekozen, ga jouw keuze dan na met de 4 stappen. Welke argumenten en onderliggende waarden zijn voor jou belangrijk? Bedenk of dat voor mevrouw Vermeulen dezelfde waarden en redenen zijn. Gaan veiligheid en privacy van andere bewoners hier boven de behoefte aan geborgenheid en intimiteit van de cliënt? Moet de cliënt zich schikken naar de norm van de groep of de huisregels? Mag je de kamer van mevrouw Vermeulen op slot doen? Wat zegt de wet hier eigenlijk over? Ga eens na hoe jouw collega’s, team of organisatie hier tegenaan kijken. Welke afweging maak je en hoe ga je daarbij te werk?

5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging 

Ethische dilemma’s of lastige keuzes ontstaan zodra je in je werk als zorgverlener niet meteen weet wat goed is om te doen. Moet je bescherming bieden aan medebewoners door iemands behoefte aan intimiteit of seksualiteit aan banden te leggen? En is dat uit te leggen als goede zorg voor alle betrokkenen?

Of moet je vanwege goede zorg of kwaliteit van leven juist iemands behoefte aan intimiteit en seksualiteit serieus nemen en er ruimte aan geven? Hoe vind je een oplossing die recht doet aan de wensen, behoeften, belangen en waarden van iedereen?

Ga eens na waar jij de grens trekt tussen grensoverschrijdend seksueel getint gedrag en aanvaardbaar gedrag. En hoe verhoudt die grens zich tot je eigen moraal over intimiteit en seksualiteit? Hoe schat je in wat goed is om te doen en hoe kun je jouw keuze verantwoorden? Deze handvatten helpen je bij het maken van een gewogen keuze.

• Download de 5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging (pdf, zie downloads)

Dit dilemma is onderdeel van de Handreiking: Ethiek in de zorg.