Tips om eenzaamheid in de wijk aan te pakken

Tijdens de Week tegen Eenzaamheid (30 september t/m 7 oktober) wordt er extra aandacht gevraagd voor eenzaamheid. Want eenzaamheid komt veel voor: In 2020 gaf 47 procent van de volwassenen aan weleens eenzaam te zijn. Bij ouderen ligt dit percentage nog hoger, omdat die vaker te maken krijgen met factoren die ervoor zorgen dat het risico op eenzaamheid toeneemt. Denk hierbij aan gezondheidsproblemen of het overlijden van dierbaren. Eenzaamheid kan ernstige gezondheidsklachten tot gevolg hebben. Bijvoorbeeld een verhoogde kans op hart- en vaatziekten, maar ook depressie en een verminderd geheugen. Het is daarom belangrijk om als wijkverpleegkundige alert te zijn op eenzaamheid als je dit soort signalen tegenkomt.

Sociale of emotionele eenzaamheid

Er bestaan verschillende typen eenzaamheid die om een andere oplossingsrichting vragen: 

• Bij sociale eenzaamheid is het aantal of de kwaliteit van de persoonlijke relaties minder dan iemand zou wensen.
• Bij emotionele eenzaamheid gaat om het missen van intimiteit in persoonlijke relaties of van een vertrouwenspersoon met wie alles gedeeld kan worden.

Als iemand eenmaal onzeker is geworden door sociale eenzaamheid, kan er een neerwaartse spiraal ontstaan. Hierbij wordt de persoon overgevoelig voor sociale dreiging en gaat diegene alle vormen van interactie als negatief of ‘mislukt’ zien. Daardoor kan iemand het bij voorbaat al opgeven om in contact te treden met anderen en versterkt de eenzaamheid zichzelf.

Wat kan je eraan doen?

Zorg er als (wijk)verpleegkundige voor dat je proactief contact zoekt met de Social Worker. Stem af wie welke interventie doet bij de cliënt met eenzaamheid. Je hoeft dit als (wijk)verpleegkundige niet alleen te doen. Ga in gesprek met de Social Worker en bespreek samen of deze ook een rol kan krijgen.

Een veelvoorkomend misverstand is dat eenzaamheid is opgelost als je iemand voorstelt om voor een kopje koffie naar het buurthuis te gaan, zonder dat je echt naar de behoefte van de oudere hebt geluisterd. De belangrijkste tip is daarom ook: neem de tijd en aandacht voor een goed gesprek en creëer daarvoor een vertrouwde, veilige omgeving. Weet dat er wat tijd overheen kan gaan voordat iemand bereid is zich open te stellen. Houd rekening met schaamte en taboe. Ben je uiteindelijk in gesprek met iemand over mogelijke acties? Houd dan rekening met individuele behoeftes en houd in je achterhoofd dat er bijna altijd een combinatie nodig is van verschillende werkzame elementen. In de onderstaande afbeeldingen zetten we alles nog even op een rijtje.

Tips van vakgenoten

• ‘Maak in je eigen team bespreekbaar wat eenzaamheid is en welke mogelijkheden er zijn binnen de sociale kaart. Het team moet achter de keuzes staan die je maakt als wijkverpleegkundige.’
• ‘Zegt een cliënt niet eenzaam te zijn, maar vermoed je dit wel? Blijf dan contact houden en laat de deur open.’
• ‘Luister naar wat de cliënt wil en kom niet gelijk met oplossingen.’
• ‘Overleg met anderen als je zelf niet weet hoe je het aan moet pakken. Maak gebruik van kennis van andere organisaties.’

Wijkkrant Leernetwerk Wijkzorg

Dit artikel is verschenen in de Wijkkrant Leernetwerk Wijkzorg. In deze wijkkrant vind je naast dit artikel ook artikelen over onder andere middelengebruik en zingeving, wijkgerichte preventie en het belang van mantelzorgers in de wijkzorg. Zie 'Downloads' voor de Wijkkrant.