Cliënten betrekken bij keuzes

Spiegelbijeenkomst

Een spiegelbijeenkomst is een kringgesprek met cliënten en/of hun naasten waarbij een onafhankelijke gespreksleider vraagt hoe zij de omgang met vrijheid en onvrijwillige zorg ervaren. Ook wordt gevraagd naar wensen en tips. De deelnemers brengen zelf onderwerpen naar voren waarover ze willen vertellen. Ter verduidelijking stelt de gespreksleider vragen vanuit het perspectief van de afdeling of betrokken medewerkers. Op de achtergrond zijn alle betrokken medewerkers als toehoorders aanwezig. Zij krijgen meer inzicht in de beleving van cliënten en hun naasten.

Focusgroep Vrijheidsbeperking

Een focusgroep Vrijheid is een groepsgesprek met zes tot tien personen (medewerkers, cliënten, naasten). Hierin worden de meningen, ervaringen, wensen en verwachtingen van cliënten en naasten ten aanzien van de zorgverlening en hun vrijheid/onvrijwillige zorg besproken onder leiding van een onafhankelijke gespreksleider. Dit biedt de mogelijkheid voor cliënten in een veilige setting dieper op bepaalde thema’s in te gaan. Een focusgroep duurt één tot anderhalf uur. Er kunnen meerdere opeenvolgende focusgroepen georganiseerd worden. Van elke bijeenkomst wordt een verslag gemaakt als input voor een verbeterplan, maar het verslag kan ook de input vormen voor een volgende bijeenkomst. Er zijn geen toehoorders aanwezig. Doel is het verdiepen en verkennen van thema’s die van belang zijn om vrijheid van de deelnemers te vergroten.

Foto- en filmsafari

De foto- en filmsafari is een gesprek tussen medewerkers onderling over de vraag hoe vraaggericht zij zijn en in hoeverre de cliënt bij hen echt centraal staat. Het gesprek wordt gevoerd aan de hand van foto’s en films van praktijksituaties. Dit maakt de beleving van vrijheid bij cliënten concreet en geeft zicht op de huidige situatie, de gewenste situatie en mogelijke knelpunten. Op die manier kunnen medewerkers gericht actie ondernemen. Voor deze safari zijn verschillende benaderingen mogelijk: cliënten brengen hun ervaring in beeld, medewerkers brengen hun ervaring in beeld of cliënten en medewerkers doen dat samen. Zowel cliënten, naasten, medewerkers, managers als teamleiders kunnen deelnemen aan het gesprek. Het doel is inzicht te krijgen in hoe naasten, medewerkers en cliënten de zorg in de organisatie beleven.

Geeltjesmeting voor cliënten

De Geeltjesmeting die medewerkers ervan bewust maakt hoe vaak ze onvrijwillige zorg toepassen, kan ook gebruikt worden om het cliëntperspectief in beeld te brengen. In dat geval laat je cliënten geeltjes plakken als ze iets moeten van iemand of wanneer ze het gevoel hebben in hun vrijheid te worden beperkt. De hoeveelheid geeltjes die na een week op de poster hangen, geeft aan in hoeverre de vrijheid van een cliënt vanuit cliëntenperspectief gezien nog verder vergroot kan worden. Doel is om cliënten (én medewerkers!) bewust te maken van de frequentie waarmee zij beperkt zijn in hun vrijheid.

Rollen omdraaien

Rollen omdraaien kan nieuwe inzichten opleveren. Je vraagt cliënten na te denken over de vraag welke regels en afspraken zij zouden maken als zij de begeleiding waren en de begeleiding de cliënten. Dat kan in een groepsgesprek, eventueel nadat cliënten daar eerst zelf over hebben nagedacht. Ook een rollenspel of korte toneelstukjes zijn mogelijk. Een andere invulling is om samen met cliënten te bedenken welke vijf regels écht weg moeten. Om vervolgens samen alternatieven bedenken. Het gaat dan wel specifiek om de collectieve afspraken, niet om de individuele afspraken. Doel van deze methode is om cliënten nieuwe inzichten te geven in de regels en afspraken die bestaan tussen hen en de begeleiders.

Toekomstmethode

Bij de Toekomstmethode krijgen cliënten de opdracht zich voor te stellen hoe de toekomst rondom verschillende thema’s eruit zou moeten zien. De gespreksleider geeft aan over welk thema het toekomstbeeld moet gaan. Hij stimuleert de cliënten om buiten de haalbaarheid te denken. De Toekomstmethode kan uitgevoerd worden in een toekomstpanel (een groep cliënten vormt samen een panel dat over de toekomst gaat nadenken), een droombijeenkomst (cliënten worden gestimuleerd te ‘dromen’ over het afgesproken thema) of een loterijvraag (als geld geen belemmering zou zijn, hoe zou de toekomst er dan uitzien?). Doel is inzicht te krijgen in de werkelijke wensen van cliënten. Het levert vaak verrassende en inspirerende resultaten op.

Lunchtafel of Appeltje schillen met de raad van bestuur

Lunchtafel of Appeltje schillen met de raad van bestuur is een methode waarin een willekeurige groep cliënten en/of de cliëntenraad een gesprek heeft met de raad van bestuur of de divisieleiding. Cliënten vertellen in een informele setting over hun ervaringen met de zorg van de organisatie. Het gesprek geeft geen compleet beeld, maar creëert wel bij de raad van bestuur/divisieleiding gevoel voor de ervaringen van cliënten. Alles is bespreekbaar. Het gesprek kan aan tafel plaatsvinden maar ook creatief ingevuld worden. Besproken ervaringen worden goed gedocumenteerd, zodat verbeterpunten kunnen worden overgedragen naar andere lagen in de organisatie en uitwerking van verbeteracties mogelijk is met alle betrokken medewerkers. Doel is om bestuurders en beleidsmakers snel een beeld te geven van goede en minder goede ervaringen van cliënten met de zorgorganisatie.

Instellings- of afdelingsschouw

Bij een instellings- of afdelingsschouw lopen cliënten met medewerkers, managers of bestuurders door de locatie van de zorginstelling. Tijdens de schouw geven deelnemers knelpunten aan, geven ze aan wat ze goed vinden en doen ze suggesties voor verbeteringen van hun leefomgeving. De schouw kan zich specifiek richten op omgevingsaspecten die invloed hebben op de vrijheidsbeleving van cliënten en personeel. Na afloop bespreken zij met elkaar hun ervaringen. Op deze manier worden cliënten actief betrokken bij het opsporen en verbeteren van knelpunten. Doel van de instellings- of afdelingsschouw is om inzicht te krijgen in verschillende standpunten en ideeën voor oplossingen van meerdere partijen (cliënten, medewerkers, directie en familie). Zo ontstaat een breed draagvlak voor de gekozen oplossingsrichting.

Theater

Theater is een voorlichtingsbijeenkomst waarin via theater de praktijk wordt verbeeld. Deelnemers herkennen in een sketch de problematiek zonder dat zij hun persoonlijke situatie hoeven te verwoorden. Cliënten, medewerkers en managers gaan over het thema in gesprek. Ze stellen elkaar vragen, wisselen informatie en ervaringen uit en krijgen zo beter zicht op elkaars leefwereld, wensen en behoeften. Het doel van deze methode is om te komen tot gedeelde ervaringen en oplossingsrichtingen. Het maakt ervaringen concreet en knelpunten en vraagstukken herkenbaar voor verschillende partijen.

Houd jij genoeg rekening met het perspectief van de cliënt?

Vanuit de Zorg voor Beter-werkplaats cliëntenperspectief zijn verschillende materialen ontwikkeld om de cliënt meer centraal te zetten, waaronder deze casus. Stel: De tijden van het planningsbureau zijn aangepast. In plaats van de ochtend staat mevrouw nu in de middag gepland. Wat doe je?

• Beantwoord de quizvraag cliëntperspectief