10 tips voor hygiënisch smartphone- en tabletgebruik

Experts geven hieronder 10 tips voor hygiënisch smartphone- en tabletgebruik. Download het overzicht van de tips (pdf, zie downloads) zodat je het kunt printen en bespreken met je collega's.

Smartphone is overal in de zorg

Veel verzorgenden en verpleegkundigen zijn vanuit de werkgever verplicht om onder werktijd een smartphone of tablet te gebruiken. Lang niet alle organisaties hebben echter richtlijnen voor hygiënisch smartphone- en tabletgebruik. En dat terwijl je met mobiele communicatiemiddelen een heleboel micro-organismen verplaatst die schadelijk kunnen zijn voor de cliënt.

In de podcast “Handsfree” gaan deskundige infectiepreventie Charlotte Michels en wijkverpleegkundige Yves Bovens onder leiding van Vivian Lataster in op goed gebruik van deze elektronische middelen. Luister de podcast op Spotify.

Meer duidelijkheid is nodig

Het is belangrijk dat er meer duidelijkheid komt over het hygiënisch gebruik van smartphone en tablet. Landelijke richtlijnen zullen er naar alle waarschijnlijkheid niet snel komen. Maar we kunnen wel voorzien in tips en handreikingen en daarmee de alertheid bevorderen. Het hygiënisch gebruik van smartphones en tablets zou elk team moeten bespreken. Het stellen van kritische vragen - aan elkaar en aan deskundigen - en er over nadenken is een goed begin.

Tip 1: Ga in je organisatie en team het gesprek met elkaar aan over het hygiënisch gebruik van smartphones en tablets. Zorg voor bewustzijn en stel kritische vragen. Spreek af wat jullie veilig en werkbaar vinden en houd je daar dan ook aan.

Ook Zorgthuisnl, de branchevereniging voor de thuiszorg, vindt dat teamleden met elkaar het gesprek aan moeten gaan over het hygiënisch gebruik van smartphones en tablets. ‘Het uitwisselen van ervaringen hoe hiermee om te gaan en de noodzaak laten zien waarom dit onderwerp belangrijk is, moet onderdeel zijn van dit gesprek’, aldus Suzanne Veen van Zorgthuisnl. ‘Wij denken dat heel veel organisaties en teams op dit moment niet in de gaten hebben wat de gevolgen kunnen zijn of hoe groot het risico is.’

Wat zijn de regels?

De Werkgroep Infectiepreventie adviseert verpleegkundigen en verzorgenden om tijdens het werk geen mobiele telefoon of tablet bij zich te dragen, tenzij dit noodzakelijk is voor de werkzaamheden (WIP-richtlijn persoonlijke hygiëne paragraaf 3.7 Mobiele communicatie). Een heel duidelijk advies, maar in deze tijd toch niet meer haalbaar. In de thuiszorg en in verpleeghuizen worden smartphones en tablets voor allerlei werkgerelateerde zaken gebruikt.

Bij het gebruik van een smartphone of tablet heeft handhygiëne de grootste prioriteit. Zowel voor als na het gebruiken van een mobiel communicatiemiddel moet je je handen goed reinigen. Volgens de Werkgroep Infectiepreventie kun je het gebruik van een mobiel apparaat tijdens werkzaamheden zien als het beëindigen en opnieuw aangaan van handcontact met de cliënt. In de praktijk zal dit echter niet altijd lukken, het goed schoonmaken is dan extra belangrijk.

Waar moet je op letten?

Tip 2: Neem de telefoon indien mogelijk aan met schone handen. Trek eventuele handschoenen uit voordat je de telefoon beantwoordt: je hand is waarschijnlijk schoner dan de handschoen.

Natuurlijk kun je een smartphone of tablet het beste gebruiken met schone handen, maar dit gaat niet altijd op. Daarbij levert smartphone- of tabletgebruik pas een probleem op als dit samen gaat met een handeling die risico op besmetting met zich meebrengt. Een handeling waarna je handhygiëne toe moet passen dus. Dit is bijvoorbeeld het geval als je telefoon gaat tijdens de zorg op bed, een douchebeurt, het opruimen van incontinentiemateriaal of bij isolatieverpleging. Eventuele handschoenen kun je dan het beste uittrekken.

Tip 3: Maak de telefoon schoon nadat je het appartement of de kamer van een cliënt hebt verlaten.

Deskundige infectiepreventie Charlotte Michels van CareB4 geeft een voorbeeld. ‘Stel dat je een cliënt op bed aan het wassen bent. Je draagt geen handschoenen, omdat er geen risico is op contact met mogelijk besmet materiaal zoals urine of ontlasting. Normaal gesproken zou je dan na het aankleden van de cliënt bij het verlaten van de ruimte handhygiëne toepassen. Dat doe je om te voorkomen dat (resistente) bacteriën die je bij het wassen van de cliënt opgepikt hebt op je handen meereizen naar de volgende cliënt. Als je tijdens het wassen van de cliënt op bed de telefoon hebt opgenomen, is het dus verstandig om ook deze tegelijk met de handhygiëne schoon te maken of desinfecteren. Anders is de handhygiëne voor niets geweest, zodra je bij een volgende cliënt weer de telefoon opneemt en daarna doorgaat met bijvoorbeeld de wasbeurt in de douche.’

Tip 4: Steek een telefoon nooit direct na gebruik terug in je zak. Doe dit pas na het schoonmaken.

Het is vooral heel belangrijk om je ervan bewust te zijn wat je met je telefoon doet. ‘Sommige zorgprofessionals hebben hun telefoon onder een schort zitten’, weet deskundige infectiepreventie Carolien Oldenkamp-Berkelaar van het adviesbureau GRIP en de Stichting Trainingen Infectie Preventie (STIP). ‘Wanneer de telefoon gaat, moet je je schort opzij doen om de telefoon op te nemen. Dit is het eerste besmettingsmoment. Stop je de telefoon na het gesprek weer terug in je zak, dan bestaat de kans dat je jezelf en je kleding besmet en dit de rest van de dag met je meedraagt. Het tweede besmettingsmoment. Leg je telefoon daarom opzij voordat je een schort aantrekt, op een zo veilig mogelijke plek. Zorg ook dat je zicht houdt op het scherm.’

Tip 5: Neem geen telefoon of tablet mee als je een cliënt verzorgt waarbij extra infectiemaatregelen van toepassing zijn. Zoals bij besmetting met het norovirus, MRSA of BRMO.

Wanneer een cliënt geïsoleerd wordt verpleegd kun je een eventueel mobiel communicatiemiddel het beste buiten de kamer laten. Moet je toch bereikbaar zijn dan kun je je toestel doorzetten naar een toestel dat al op de kamer staat en daar ook blijft tijdens de isolatie. Een laatste optie is het los meenemen (dus niet in je broekzak) van een telefoon of tablet en deze vlak voor het verlaten van de kamer, voor desinfectie van de handen, desinfecteren.

Wat kun je afspreken?

Bovenstaande aandachtspunten zijn op individueel niveau natuurlijk heel belangrijk, maar uiteindelijk gaat het erom dat je als organisatie en team goede afspraken maakt rondom dit thema en deze ook naleeft. Zo heeft Suzan Dorst, praktijkverpleegkundige bij PCSOH, voor haar organisatie een richtlijn opgesteld waarin de acties van alle medewerkers duidelijk worden.

Tip 6: Geef aan het einde van je dienst de smartphone of tablet een goede schoonmaak- of desinfectiebeurt.

Zo wordt, volgens Suzan Dorst, van de zorgmedewerkers naast een goede handhygiëne bijvoorbeeld verwacht dat ze dagelijks aan het einde van de dienst bij het terugzetten de smartphone schoonmaken met een microvezeldoek en een desinfecterende spray die bij de receptie te vinden zijn. Daarnaast moet één keer per week het hoesje van de telefoon worden verwijderd en aan de binnenkant worden schoongemaakt. Verder zorgt de receptiemedewerker ervoor dat de microvezeldoek aan het begin en het eind van de receptiedienst wordt vervangen en wordt het oplaadrek van de telefoons wekelijks schoongemaakt. 

Tip 7: Maak afspraken over hygiënisch smartphone- en tabletgebruik en leg vast wie waarvoor verantwoordelijk is.

Een ander aandachtspunt is dat er zorgvuldig overwogen wordt waarover je een eventuele collega belt. Zeker in een periode dat veel zorgverleners druk zijn met zorg. 

Hoe maak je een smartphone of tablet schoon?

Tip 8: Maak goede afspraken over waarvoor je een collega belt en wat eventueel via een andere weg gecommuniceerd kan worden. Veel organisaties hebben een beschermde communicatie-app. Dan kun je op een later moment reageren.

De meeste smartphones en tablets zijn lastig schoon te maken. Fabrikanten geven ook geen heldere oplossingen voor het reinigen of desinfecteren van de apparatuur. Carolien: 'Eigenlijk geldt voor het reinigen van al die mobiele apparatuur hetzelfde als voor je handen: bij zicht- of voelbaar vuil moet je het schoonmaken en bij kans op besmetting moet je desinfecteren.' Maar hoe doe je dat?

Tip 9: Reinig je smartphone of tablet met een vooraf geïmpregneerde doek of gebruik wisselende schoonmaakdoekjes.

Volgens Charlotte mag je niet altijd de standaard reinigings- en desinfectiemiddelen gebruiken, omdat deze middelen het (scherm van het) toestel kunnen aantasten. ‘Ook kun je je telefoon helaas niet zomaar in een bak met vloeistof onder dompelen. Voor het reinigen of desinfecteren is het daarom handig om een vooraf geïmpregneerde doek te gebruiken. Deze doek kan een reinigingsmiddel – eventueel gecombineerd met een desinfectans – bevatten.’ Carolien geeft als tip om verschillende doekjes te gebruiken. ‘Het kan zijn dat in doekjes iets zit dat de “poriën” van het touchscreen opvult. Door te wisselen kan dit probleem voorkomen worden.’

Tip 10: Bescherm je telefoon met folie of een hoesje zodat je niet de telefoon zelf hoeft te reinigen.

Nog beter is het om je telefoon te beschermen, zodat je de telefoon niet zelf hoeft te reinigen. Carolien wijst op beschermfolie: ‘Deze is beter bestand tegen desinfectantia en is goedkoper te wisselen dan het scherm zelf.’ Een andere mogelijke oplossing die Charlotte aandraagt is het gebruik van een plastic hoesje dat ook wel wordt gebruikt door watersporters. 'Deze hoesjes zijn glad en daarmee makkelijk te reinigen. Je zou ook kunnen denken aan een vergelijkbaar wegwerphoesje om de telefoon, na gebruik kun je die dan simpel weggooien. Helaas zijn hiervoor nog niet veel materialen op de markt, dus voor een passende oplossing zal creativiteit geboden zijn.'

Tot slot noemt Charlotte nog de waterdichte telefoons die op de markt zijn. 'Aanschaf hiervan zal financiële consequenties hebben en daardoor wellicht minder interessant zijn. Als je instelling toch bezig is met plannen voor vervanging, is het een zeker een optie om mee te nemen.'

Aanpak antibioticaresistentie in verpleeghuizen

Hygiënisch handelen en infectiepreventie zijn onderdelen van goede en veilige (verpleeghuis)zorg. Steeds vaker worden zorginstellingen geconfronteerd met cliënten die infecties hebben of drager zijn geworden van BRMO, Bijzonder Resistente Micro-Organismen. Deze infecties zijn moeilijk te behandelen, zeker bij kwetsbare ouderen. Hoog tijd dus voor meer aandacht voor de risico’s van antibioticaresistentie en het verbeteren van de hygiëne.