Zelfredzaamheid in het zorgproces

Wat is er nodig voor zelfredzaamheid?

Er zijn 3 factoren die een belangrijke rol spelen bij hoe zelfredzaam iemand is of kan zijn. Als zorgmedewerker heb je hier invloed op:

1. De cliënt zelf: wil deze persoon zelfredzaam zijn? En wat doet diegene daar zelf voor? Denk bijvoorbeeld aan bewegen voor een gezondere leefstijl. Je kunt dan werken aan motivatie en gedrag.
2. De mogelijkheden van de cliënt: wat kan deze persoon op sociaal, financieel, fysiek en cognitief vlak? En waar ligt ruimte voor verbetering? Een voorbeeld is weer zelf opstaan en naar het toilet gaan. Hoe past een cliënt zich dan aan zijn of haar mogelijkheden aan?
3. De omgeving van de cliënt: hoeveel steun krijgt de cliënt om zelfredzaam te zijn? Denk aan de buren en familie, de woning, hulpmiddelen en technologie die kunnen helpen.

Hoe werk je aan zelfredzaamheid in het zorgproces?

Je kunt op verschillende momenten in het zorgproces werken aan de zelfredzaamheid van je cliënt. Soms moet je cliënten in het begin extra ondersteunen, zodat ze later zelfredzamer zijn.

Werken aan zelfredzaamheid begint al direct bij het intakegesprek. Je kunt het ook onderdeel maken van het zorgleefplan. Verder is het belangrijk om aan zelfredzaamheid te werken bij de uitvoering en evaluatie van de zorg.

Zelfredzaamheid bespreken bij de intake

De intake is het beste moment om zelfredzaamheid te bespreken. Je kunt bijvoorbeeld deze basisvragen stellen:

• Hoe redt u zich nu?
• Wat zou u willen bereiken met de hulp of wat wilt u behouden?
• Hoe wilt u dat uw dagelijks leven eruit ziet, ondanks de beperkingen?
• Waar wordt u blij van?

Gebruik de Zelfredzaamheidsmeter om te bepalen hoe zelfredzaam iemand is. Of bekijk meer tips voor zelfredzaamheid en de intake.

Het zorgleefplan: afspraken over zelfredzaamheid

Na de intake volgt het gesprek over het zorgleefplan. Maak in dit plan afspraken met je cliënt over de zelfredzaamheid. Bepaal een of meer doelen met je cliënt en bespreek wat er nodig is om die doelen te bereiken.

Gebruik deze vragen als je de doelen gaat bepalen:

• Wat wil de cliënt? Hoe gemotiveerd is hij of zij?
• Wat kan de cliënt? Is dit meer of minder dan de cliënt wil?
• Wat kan de omgeving betekenen?

Wat voor doelen stel je?

Je kunt in het zorgleefplan het best concrete doelen stellen die haalbaar zijn voor de cliënt. Als de doelen duidelijk zijn, voert de cliënt die makkelijker uit in het dagelijks leven. Daarnaast zie je zelf beter of iemand een doel gehaald heeft. 

Voorbeelden van concrete doelen zijn:

• Mobiliteit: zelfstandig ergens kunnen komen, weer zelf met de bus kunnen, beter in huis uit de voeten kunnen en langer kunnen lopen.
• Sociaal leven: meer contacten krijgen en iets zinvols doen.
• Psychisch functioneren: meer zelfvertrouwen of meer structuur krijgen.
• Alledaagse vaardigheden (ADL): weer zelfstandig dingen kunnen doen, zoals in het huishouden, met het eten, zelf wassen, aankleden en uitkleden, kousen aantrekken, douchen en boodschappen doen.
• Lichamelijk functioneren: zelf leren spuiten of een stoma verzorgen.

Lees meer tips voor zelfredzaamheid en het zorgleefplan.

Uitvoering en evaluatie van de zorg

Er zijn verschillende dingen nodig om de doelen voor zelfredzaamheid te halen, zoals:

• Oefenen en de cliënt aansporen het zelf te proberen. Het gaat erom dat de cliënt dingen regelmatig doet. Op die manier wordt het normaler.
• Voldoende tijd om de cliënt te begeleiden. In het begin kost het vaak meer tijd dan de oude manier van werken. Maar op de lange termijn levert het juist tijd op.

Let er ook op dat je niet direct zelf van alles regelt voor de cliënt. Ook hier geldt: wat kan de cliënt of familie zelf? Ook regelen kost tijd en dus geld!

Lees meer tips voor zelfredzaamheid en evaluatie.