Dubbele controle van medicatie

Waarom een dubbele controle?

Het werken met medicijnen is risicovol. Voor de cliënt kunnen foute medicijnen schade toebrengen. Voor de zorgmedewerker kunnen medicatiefouten gevolgen hebben voor je beroepsuitoefening. Daarom is voor bepaalde, risicovolle medicatie een dubbele controle belangrijk. Door een dubbele controle verklein je de kans op fouten. Hoe zorgvuldig je ook werkt, een fout zit in een klein hoekje. Neem daarom de dubbele controle serieus. Ook als jij de dubbele controle doet voor een collega.

Welke medicatie moet je dubbel controleren?

Risicovolle medicatie die niet is verpakt in een geïndividualiseerd geneesmiddel distributiesysteem (zoals medicatiezakjes) komt in beginsel in aanmerking voor een dubbele controle. Het is dus van belang om te weten welke medicatie risicovol is bij verkeerde dosering. Dat zijn medicijnen met een nauwe therapeutische breedte, orale oncolytica en insulines. Hiervoor heeft de apothekersvereniging KNMP een dubbele controlelijst samengesteld van risicovolle medicatie met toelichting. De bedoeling is dat in de lokale situatie afspraken worden gemaakt tussen zorgorganisatie en apotheker over de geneesmiddelen die in aanmerking komen voor dubbele controle. De dubbele controlelijst kan worden gebruikt als uitgangspunt voor die afspraken (zie de toelichting bij de lijst). 

Er zijn apotheken die (op basis van de afspraken met de organisatie) op de toedienlijst markeren welke medicatie dubbel gecontroleerd moet worden.

• Bekijk de dubbele controlelijst van KNMP van risicovolle medicatie
• Lees ook de toelichting van de dubbele controle lijst

Welke medicatie hoef je niet dubbel te controleren?

Dubbele controle is niet nodig bij medicatie die in een geneesmiddel distributiesysteem (GDS) zoals een medicatierol wordt aangeleverd. Bij deze voorverpakte medicatie is de apotheker verantwoordelijk voor de inhoud van de zakjes, doosjes of trays; de eerste controle is dan gedaan door de apotheek.

Opiaten hoef je niet dubbel te controleren

Opiaten staan niet op de lijst 'dubbel te controleren medicatie' en hoeven dus niet dubbel gecontroleerd te worden bij toediening. Het risico bij opiaten is vooral misbruik. Daarom zijn er wel aparte regels voor het bewaren (lees meer over beheer van opiaten). Er zijn wel organisaties die afspreken om opiaten wel dubbel te controleren, om hiermee het risico op misbruik te verkleinen. Het staat organisaties vrij om dit binnen de organisatie zo af te spreken.

Wie kan de dubbele controle doen?

Wie de dubbele controle mag uitvoeren, is beleid van de organisatie. Op basis van de afspraken in de organisatie spreekt de zorgmedewerker af per cliënt wie in die situatie de dubbele controle doet. De zorgmedewerker legt dit vast.

Zelf doen heeft voorkeur

Het verdient de voorkeur dat de cliënt, of mantelzorger, zelf de dubbele controle doet als hij dat kan. Op die manier houdt de cliënt zoveel mogelijk eigen verantwoordelijkheid en is hij goed betrokken bij de zorg. De zorgmedewerker moet beoordelen (en blijven observeren) of de cliënt of mantelzorger daartoe in staat is.

Als de cliënt of mantelzorger de dubbele controle niet kan doen, kan dit worden gedaan door een collega. Ter plekke of op afstand (via digitale hulpmiddelen). De collega moet bekwaam zijn voor de dubbele controle. Degene die de dubbele controle doet, moet:

• In staat zijn om die dubbele controle te doen.
• Moet weten (zo nodig leren) wat hij moet controleren.
• Moet de dubbele controle serieus en met aandacht doen. Het gaat om risicovolle medicatie, de controle is niet voor niets.

Lees hoe je een dubbele controle uitvoert