Productgroepen wondverbanden

Er zijn meerdere wondbehandelingsproducten die in groepen zijn ingedeeld, elke productgroep heeft zijn eigen toepassingsgebieden.

Absorberend, niet-verklevend verband

Dit verband is opgebouwd uit meerdere lagen met verschillende eigenschappen, zoals:

• Een wondcontactlaag, deze verkleeft bij vochtige wonden niet met het wondbed. Het laat wondvocht onbeperkt door en voorkomt zo vochtophoping in de wond. De niet-verklevende eigenschap is vooral van belang bij de bescherming van rode, granulerende wonden.
• Een absorberende kernlaag, soms afgewisseld door vocht verspreidende tussenlagen.
• Een toplaag van vochtafstotend materiaal, dit voorkomt lekken van wondvocht.

Het is noodzakelijk om tijdig te verwisselen, een verzadigd verband veroorzaakt namelijk bacteriegroei en ongewenste geuren. Absorberend verband wordt ook vaak als secundair verband gebruikt over vochtige gazen of producten met een open structuur.

Alginaat

Alginaat is afkomstig uit zeewier. Er worden vezels van gemaakt die een verbandvlies vormen. De voornaamste bestanddelen zijn alginezuur en calcium. Deze bestanddelen worden in de wond uitgewisseld met natrium uit wondvocht en bloed, waardoor een hydrogel ontstaat.

Alginaat is vooral geschikt voor exsuderende wonden vanwege het hoge absorptievermogen. De hydrogel sluit de bacteriën en debris op in de gel, zodat ze bij de verbandwisseling worden verwijderd; dit heeft een reinigend effect. Omdat het verband niet aan de wond kleeft, heeft de cliënt bovendien minder pijn bij verbandwisselingen en wordt nieuwgevormd weefsel niet beschadigd. Het bevordert daarnaast de bloedstolling. 
Het verband is elastisch en kan zich daardoor goed aanpassen aan de wond. Er is wel een risico op uitdroging door de open structuur.

Antibacteriële producten

Deze middelen worden alleen op indicatie, en kortdurend toegepast. 
Indicaties kunnen zijn:

• Wondinfectie (meer dan 100.000 bacteriën per cm²), in combinatie met een verminderde algehele afweer.
• Verminderde algehele afweer.
• Verminderde lokale afweer, door bijvoorbeeld circulatiestoornissen.

Antibacteriële producten zijn te onderscheiden in producten waarin zilver, nitrofural, jodium, chloorhexidine of honing is verwerkt. Deze stoffen zijn verwerkt in crèmes, verbandmaterialen, dressings, sprays of gels.

Enzymatische necrose-oplossers

Bij het gebruik van necroseoplossers moet er sprake te zijn van een vochtig wondmilieu. De producten bevatten eiwitsplitsende enzymen die necrotische weefselresten en purulente exsudaten oplossen. Door te spoelen met lauwwarm water worden deze weefselresten en exsudaten bij de wondreiniging verwijderd.
Soms treedt er een allergische reactie op. Dit is een aanwijzing om een necroseoplosser te gebruiken zonder enzymen. Dit lost het dode weefsel op met behulp van een hypertone zoutoplossing, bijvoorbeeld een geïmpregneerd gaasverband.

Geurneutraliserende verbanden

Een geurneutraliserend verband is een kruising tussen een gaas en een absorberend verband, doordrenkt met koolstof. De koolstof in het verband neutraliseert de geur en het verband zelf neemt vocht op. Koolstofverband wordt met name gebruikt bij sterk ruikende wonden. De frequentie van verwisselen is afhankelijk van de hoeveelheid exsudaat.

Huidvervangende wondbedekker

Een huidvervangende wondbedekker komt het meest in de buurt van de eigenschappen van een normale huid. Ze worden gemaakt van donorhuid of zijn (semi-)synthetisch.

Hydro-actieve verbanden

Deze verbanden zijn gemaakt van polyurethaangel en bevatten daarnaast hydrocolloïden. Ze kunnen grote hoeveelheden vloeistof absorberen waardoor de concentratie van eiwitten en groeifactoren in de wond wordt verhoogd.

Ze hebben eigenschappen die vergelijkbaar zijn met hydrocolloïden, zoals:

• Creëren van een vochtig wondmilieu.
• Reinigen van de wond.
• Zwellen van het verband waardoor een volledig en elastisch contact met de wondbodem ontstaat.

Hydrocolloïden

Hydrocolloïden bestaan uit absorberende deeltjes die kunnen opzwellen. Ze creëren een vochtige wondomgeving, dit bevordert granulatie en epithelisatie.
Ze hebben de volgende eigenschappen:

• Creëren een vochtig wondmilieu.
• Zorgen voor autolytisch debridement, doordat leukocyten en enzymen die zich in het wondvocht bevinden in de gel worden opgenomen.
• Vergemakkelijken migratie van epitheelcellen.
• Laten geen zuurstof naar de wond door, hierdoor wordt de vorming van nieuwe bloedvaatjes en fibroblasten gestimuleerd.
• Nemen bacteriën op in de gel en houden de natuurlijke afweer in stand.
• Verminderen eventuele pijn.
• Beschermen nieuwgevormd granulatieweefsel en epitheel, omdat frequente verbandwisseling niet nodig is.
• Voorkomen door de vorming van gel dat het verband in de wond kleeft, zodat het verband zonder pijn verwisseld kan worden.

Hydrocolloïden kunnen beter niet op geïnfecteerde wonden gebruikt worden.

Hydrogels

Hydrogels bevatten polymeren waarin water wordt vastgehouden.
Ze hebben de volgende eigenschappen:

• Creëren een vochtig wondmilieu; afhankelijk van de vochtigheid van de wond wordt vocht afgestaan of opgenomen.
• Beschermen in rode wonden het granulatieweefsel tegen uitdroging.
• Lossen in gele wonden het fibrinebeslag op.
• Hydrateren in zwarte wonden het necrotisch weefsel, waardoor autolytisch debridement plaatsvindt.
• Verminderen pijn.
• Voorkomen verweking van gezonde wondranden door hun vochtabsorberende capaciteit.

Gebruik hydrogels niet bij met anaerobe bacteriën geïnfecteerde wonden. Bij een hydrogel hoort altijd een secundair verband om de gel op zijn plaats te houden. Dat kan een zelfklevende folie zijn of een dun hydrocolloïd zijn.

Reinigende vloeistoffen

Reinigende vloeistoffen worden meestal op twee manieren toegepast, namelijk als:

• spoelvloeistof
• vochtig verband

Sommige vloeistoffen veroorzaken pijn in de wond. Deze antibacteriële vloeistoffen zijn in principe toxisch voor cellen, vooral voor fibroblasten. Dit belemmert op den duur de wondgenezing. Ook tasten ze bij langdurig gebruik het gezonde weefsel aan.

Schuimverband

Schuimverbanden hebben over het algemeen een toplaag van polyurethaan folie. Ze hebben een goede absorptiecapaciteit zodat exsudaat wordt opgenomen. Het schuim verandert niet van volume en vorm. 
Het is eenvoudig in vorm te brengen of op maat te knippen. Dikke schuimverbanden worden ook gebruikt als bescherming tegen druk.

Siliconenverband

Dit verband heeft de eigenschappen van schuimverband. Een bijkomend voordeel is dat een siliconenverband aan de omliggende gezonde huid kleeft zonder deze te beschadigen. De siliconen schermen daardoor de wondranden af.

Transparante wondfolies

Deze folies zijn gemaakt van polyurethaan en aan een kant voorzien van een hypoallergene, huidvriendelijke kleeflaag. Ze worden toegepast op:

• Weinig exsuderende wonden.
• Intacte huid die aan schuifkrachten en wrijving onderhevig is.

Let er goed op dat de folie aan de randen niet opkrult of loslaat. Dit geeft rimpels die vervolgens weer aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van decubitus. Het op de juiste wijze aanbrengen van de folie vereist enige oefening.

Vette gazen

Vette gazen worden bij enzymatische necroseoplossers gebruikt als niet-verklevende wondcontactlaag onder een gaaskompres. In verband met verweking van de wondranden moet de omringende huid beschermd worden met een wondrandbeschermer.

Wondrand- en huidbeschermers

Bij wonden met veel wondexsudaat kan verweking van de hoornlaag ontstaan. Dit voorkom je door de wondranden te beschermen met zalf, filmlaag of hydrocolloïd.

Bron

• WCS Wondenboek, 2018