Externe leefcirkel
Laatst bijgewerkt op: 31-03-2025
Mensen met dementie kunnen gaan dwalen. Dit kan tot vervelende situaties leiden. Om dit te voorkomen, kan de zorgtechnologie externe leefcirkels worden gebruikt. Een externe leefcirkel, ook wel leefcirkel XL genoemd, is een gebied in de buitenlucht waarbinnen een cliënt zich vrij kan bewegen. Komt deze persoon buiten de cirkel dan krijgt zorg of mantelzorg een seintje.
Een externe leefcirkel of leefcirkel XL is een geografische zone buiten, waarbinnen een cliënt zich vrij kan bewegen. Het is mogelijk om op een elektronische kaart een begrenzing in te tekenen, oftewel een ‘veilige zone’ of ‘wandelzone’. Dit intekenen heet geofencing. Als een cliënt buiten de begrenzing komt, dan kunnen zorgprofessionals, mantelzorgers en de cliënt zelf een melding ontvangen.
Ook is het mogelijk om naast deze veilige zone een ‘no go’-zone in te tekenen, een gebied of gebieden waar een cliënt vanwege diens veiligheid niet zou mogen komen. Na een melding kun je op een elektronische kaart van de buitenomgeving de persoon volgen die mogelijk kan gaan dwalen of al dwaalt.
Cliënten dienen een draagbaar apparaatje bij zich te dragen waarin gps en/of een andere technologie voor lokalisatie buiten is verwerkt. Dit is een GPS-tracker. Het draagbare apparaatje kan bijvoorbeeld een polsband zijn of een hanger die aan een ketting om de hals kan hangen. Via triangulatie (driehoeksmeting) wordt vanuit satellieten in een baan om de aarde bepaald waar een persoon precies is.
Interne leefcirkels
In verpleeghuizen maakt het zorgpersoneel ook vaak gebruik van interne leefcirkels. Dit zijn wandelzones binnen een gebouw. Hiervoor wordt een andere technologie dan GPS toegepast.
Een aanbeveling is dat de GPS-tracker ook technologie bevat voor lokalisatie binnen een gebouw, zoals een verpleeghuis. GPS of een andere vergelijkbare technologie voor lokalisatie buiten werkt meestal niet binnen een groter gebouw. Dit kan valse meldingen geven alsof een cliënt de ingetekende zones buiten overschrijdt.
De technologie voor lokalisatie binnen is een ander type technologie. Een GPS-tracker met technologie voor lokalisatie binnen schakelt de GPS uit als de GPS-tracker binnen het gebouw is. En deze technologie activeert de GPS automatisch als de cliënt van binnen naar buiten gaat.
De inzet van leefcirkeltechnologie kan helpen om meer bewegingsvrijheid te geven, aan bepaalde cliënten van een verpleeghuis of cliënten die met verpleegzorg zelfstandig wonen. Externe leefcirkels geven een melding wanneer een cliënt zich buiten de veilige omgeving bevindt. Zo draagt de technologie bij aan dwaaldetectie en mogelijk dwaalpreventie.
De doelgroep voor de externe leefcirkel zijn cliënten met dementie of andere geheugenproblematiek met een indicatie Wet langdurige zorg (Wlz) die:
- intramuraal wonen;
- extramuraal wonen met een Volledig Pakket Thuis (VPT);
- of Modulair Pakket Thuis (MPT) met een wens tot meer vrijheid.
Binnen de doelgroep vallen cliënten die kunnen gaan dwalen, of soms zoek zijn. Onder de Wlz gaat het dan om een vorm van toezicht op afstand.
Een externe Leefcirkel is geen doel op zich, maar een middel om een visie (leven in vrijheid) te bereiken. De meeste mensen met dementie gaan niet zomaar naar buiten. Ze vinden dit juist spannend. Belangrijk is dat je je bewoner goed kent en gebruik maakt van het leervermogen van dementie, om te zorgen dat ze gebruik kunnen maken van hun vrijheid.
De externe leefcirkel is gebruiksvriendelijk voor cliënten en medewerkers. Een groot voordeel is de mogelijkheid om verschillende veilige zones in te kunnen stellen, afhankelijk van de situatie van een cliënt op een bepaald moment.
Wat kan beter?
- GPS-trackers (de kleine apparaatjes die cliënten moeten dragen voor externe leefcirkels) voor externe leefcirkels hebben een aantal kwetsbaarheden als het gaat om gebruik door mensen met gevorderde dementie.
- Batterijduur.
- Valse positieve meldingen doordat GPS binnen een (groot) gebouw niet werkt.
- Combinatie met interne leefcirkels in één te dragen apparaat.
Batterijduur
De veilige zone of wandelzone is een functie van een GPS-tracker die met name van belang is voor mensen met gevorderde dementie. Deze maakt de externe leefcirkels mogelijk.
Om de veilige zone nauwkeurig in beeld te krijgen, moet de positie van de cliënt regelmatig worden bepaald door de GPS-tracker. Dit kost veel batterijstroom. Een grotere batterij zou een oplossing zijn, maar dat gaat ten koste van de draagbaarheid.
Vals positieve meldingen doordat GPS binnen een (groot) gebouw niet werkt
De neiging is om een veilige zone dicht om een verpleeghuislocatie of een groter appartementencomplex voor zelfstandig wonen heen te leggen. GPS werkt echter niet binnen een (groter) woongebouw, waardoor dan vrij makkelijk valse positieve meldingen kunnen ontstaan: er is een melding van overschrijding van de zone, maar de betreffende cliënt is nog gewoon in het gebouw of de directe nabijheid.
De oplossing hiervoor is dat een GPS-tracker wordt voorzien van nog een technologie voor locatiebepaling, namelijk voor binnen een gebouw. Dit betekent (meestal) wel een netwerk van bakens binnen het verpleeghuis of appartementengebouw. Bij bijvoorbeeld Volledig Pakket Thuis in de wijk is dat één baken in de woning.
De functie hiervan is dat de GPS automatisch wordt uitgeschakeld als de tracker zich binnen bevindt en automatisch weer aan wordt geschakeld als de cliënt van binnen naar buiten gaat. Dit bespaart meteen ook op de batterij.
De combinatie met interne leefcirkels in één te dragen apparaat
Veel verpleeghuizen hebben vaak al interne leefcirkels en willen vervolgens dat de apparaatjes voor de externe leefcirkels, ook voor deze bestaande interne leefcirkels kunnen worden gebruikt. Maar deze combinatie is nog lastig.
Ontwikkeling
Een samenwerkingsverband van zorgorganisaties in de regio Zwolle is samen met de Technologie en Zorgacademie IJssel-Vecht en Vilans binnen Europa op zoek geweest naar GPS-trackers die de hiervoor benoemde knelpunten voor GPS voor mensen met gevorderde dementie kunnen ondervangen. Dit traject is wel succesvol geweest. Een kenmerk van het gevonden product is onder andere dat er geen alarmknop en ingebouwde spreekluisterverbinding in het te dragen apparaatje zit. Dit is toch wel een belangrijk kenmerk gebleken om voldoende ruimte te realiseren in het apparaatje voor een voldoende grote batterij. Een andere conclusie was dat de meeste GPS-trackers die nu in gebruik zijn in de Nederlandse verpleeghuizen eigenlijk niet geschikt en bruikbaar zijn voor externe leefcirkels voor de doelgroep mensen met gevorderde dementie.
Externe en ook interne leefcirkels wordt meestal toegepast bij mensen met dementie en valt onder de categorie toezicht op afstand. De Wzd is dan van toepassing.
Medisch hulpmiddel, ja of nee? Een GPS-tracker is geen medisch hulpmiddel.
Bij toepassing in het verpleeghuis en onder het volledig pakket thuis (VPT) vallen de kosten binnen het dagtarief Wet langdurende zorg. Bij het modulair pakket thuis (MPT) wordt het gefinancierd door het zorgkantoor. In de thuiszorg en onder de Zorgverzekeringswet wordt een GPS-tracker/externe leefcirkel niet vergoed omdat het een vorm van toezicht op afstand betreft. Alleen zorg op afstand wordt vergoed onder de Zorgverzekeringswet. Zorg op afstand én toezicht op afstand vallen onder de Wet langdurige zorg.
Deel deze pagina via:
