Medicijnen bij dementie

Laatst bijgewerkt op: 30-09-2024

Een medicijn dat dementie geneest is er nog niet. Wel zijn er medicijnen die de ziekte afremmen en de effecten van dementie verminderen. Deze worden soms voorgeschreven bij de ziekte van Alzheimer of bij Lewy Body dementie. Ook zijn er medicijnen die bepaalde symptomen van dementie kunnen tegengaan, zoals somberheid, angst en slapeloosheid.

Medicijnen die het ziekteproces vertragen

Medicijnen die het proces bij de ziekte van Alzheimer, Lewy body dementie en Parkinson dementie kunnen vertragen of bepaalde klachten kunnen verminderen heten cholinesterase-remmers.

Cholinesterase-remmers genezen de beschadiging van de hersenen niet. Ze kunnen wel de gevolgen vertragen en klachten verminderen. Hierdoor kan iemand langer zelfstandig blijven functioneren.

Let wel op de volgende punten:

De effecten van de medicijnen verschillen per persoon.
De effecten zijn niet te voorspellen
De medicatie werkt niet bij iedereen
De medicatie kunnen bijwerkingen geven. Denk aan misselijkheid, overgeven, geen trek in eten, gewichtsverlies.

De volgende medicijnen voor de behandeling van dementie zijn in Nederland beschikbaar:

Galantamine (Reminyl)
Rivastigmine (Exelon)
Donepezil (Navazil)
Memantine (Ebixa en Nemdatine)

Wanneer zet je welke medicijnen in?

Galantamine, rivastigmine en donezepil worden gebruikt bij de behandeling van de ziekte van Alzheimer, Parkinson dementie en Lewy body dementie. Bij de ziekte van Alzheimer schrijven artsen deze medicijnen voor bij een ‘beginnende tot matig ernstige vorm van de ziekte van Alzheimer’. Bij Parkinson dementie en Lewy body dementie worden ze in alle stadia van de ziekte gegeven. Memantine werkt alleen bij alzheimer. Artsen schrijven memantine voor bij ‘een matige tot ernstige vorm van de ziekte van Alzheimer’. De arts bepaalt samen met de persoon met dementie en diens naaste welk medicijn het meest geschikt is.

Medicijnen tegen klachten door dementie

Mensen met dementie kunnen de volgende klachten hebben:

Somberheid
Pijn
Angst
Agressie
Onrust
Verwardheid
Slapeloosheid

Deze problemen beïnvloeden de kwaliteit van leven van de persoon met dementie en diens naaste. Eventueel kan de huisarts medicatie voorschrijven, zoals antidepressiva, antipsychotica, slaap- of kalmeringsmiddelen, ook tegen onrust.

De medicijnen kunnen plotselinge klachten verminderen. De oorzaak gaat alleen niet weg. Daarnaast kan iemand met dementie nog verwarder worden door het innemen van een slaapmiddel of kalmeringsmiddel. En bijwerkingen van de medicijnen kunnen een negatief effect hebben op het leven van cliënten.

Bijwerkingen worden niet altijd herkend

Uit de Monitor Woonvormen Dementie (Trimbos-Instituut, 2015) krijgt 1 op de 4 bewoners met dementie een antipsychoticum voorgeschreven. Bijwerkingen van psychofarmaca worden niet altijd herkend. Ze lijken op symptomen van dementie, zoals sufheid, onverschilligheid, minder emoties en stoornissen in beweging.

10 uitganspunten

Goed onderzoek is nodig om onbegrepen gedrag bij mensen met dementie te kunnen verminderen. Er zijn namelijk verschillende factoren die het gedrag kunnen beïnvloeden. Is medicatie toch nodig? Houd dan rekening met de 10 uitgangspunten voor gebruik van psychofarmaca bij onbegrepen gedrag. Lees meer over de 10 uitgangspunten.

Innemen medicatie

Mensen met dementie vergeten soms hun medicijnen in te nemen. Voor het trainen van medicatie zelf beheren en tijdig innemen kan de persoon met (beginnende) dementie en de mantelzorger training krijgen van een ergotherapeut. Ergotherapie bij dementie gaat over zoveel mogelijk de zelfstandigheid of zelfredzaamheid van mensen te behouden. Daarnaast zijn er allerlei (technologische) mogelijkheden die hierbij kunnen ondersteunen, zoals een slimme medicijndispenser of zorgrobot. Lees meer over de slimme medicijndispenser en zorgrobot:

Soms weigert een persoon met dementie diens medicijnen in te nemen. Je kunt diegene dan moeilijk dwingen om de medicatie in te nemen. Probeer samen met collega's en naasten te achterhalen waarom iemand medicatie weigert en wat mogelijk wel werkt. Weigert een persoon steeds de medicatie? Neem dan contact op met een arts om de vervolgstappen te bepalen.

Medicatie tegen dementie in de toekomst

Wereldwijd werken onderzoekers aan nieuwe medicijnen die dementie kunnen voorkomen, vertragen of genezen. Op dit moment zijn er 4 medicijnen tegen dementie op de markt in Nederland die de symptomen van dementie tegengaan. Inmiddels zijn er wel 2 medicijnen als geneesmiddelen toegelaten op de Amerikaanse markt. In Europa zijn deze 2 medicijnen niet beschikbaar. Het Europees medicijnagentschap (EMA) heeft besloten beide medicijnen niet toe te laten op de Europese markt.

Aducanumab

Voor Aducanumab geldt dat studies niet genoeg gunstige effecten zien bij de behandeling van de ziekte van Alzheimer. Ook twijfelt men over de veiligheid. Aducanumab hecht zich aan het Alzheimer-eiwit in de hersenen (amyloïd). Daarbij ruimt Aducanumab ook eiwit in de bloedvaten op. Bloedvaten kunnen dan poreus worden bij sommige mensen. Zo kan een lekkage ontstaan. Er loopt dan een beetje vocht en soms ook bloed weg uit de bloedvaten in de hersenen.

Lecanemab

Lecanemab heeft aangetoond dat het een schadelijk eiwit in de hersenen kan opruimen. Het nadeel is dat Lecanemab op een beperkte groep mensen toegepast kan worden, namelijk mensen die relatief jong en in goede gezondheid zijn. Daarnaast wegen de bijwerkingen zoals het optreden van bloedingen in de hersenen, vele malen zwaarder dan enig positief effect. Het risico op bloedingen bestaat vooral bij mensen met een bepaald gen, welke in verband wordt gebracht met de ziekte van Alzheimer. Uitgerekend die mensen zouden eerder dan anderen in aanmerking kunnen komen voor Lecanemab.