Wie doet wat bij een uitbraak? En wat moet als eerste?

Voorbeeld van een mogelijke uitbraak

Er is bij een bewoner in een verpleeghuis MRSA vastgesteld. MRSA (Meticilline-resistente Staphylococcus aureus) is een bacterie die niet reageert op de meeste antibiotica. Dat noemen we resistent. 

Een drager van MRSA hoeft niet ziek te zijn. Ook kunnen er meerdere dragers zijn. Er is geen risico op overlijden, maar een uitbraak van MRSA heeft wel verschillende vervelende gevolgen. We laten je zien welke stappen je moet volgen om zo'n uitbraak te voorkomen. 

Het gaat in dit voorbeeld om de eerste fase van paraatheid en de tweede fase van signaleren en vaststellen. Bekijk ook het kader 'Handreiking Uitbraakmanagement' op deze pagina. Paraatheid draait om voorbereid zijn op een uitbraak.

Stap 1: Doe een kringonderzoek

Bij een kringonderzoek kijk je naar de mensen in de omgeving van de besmette persoon. Wie van hen heeft het grootste risico gelopen op een besmetting? Bij MRSA zijn dat meestal de mensen met open wondjes of een katheter. Maar ook personeel kan besmet zijn. In dit voorbeeld hebben 2 bewoners en een verzorgende MRSA. Er is dus een uitbraak.

Stap 2: Stel een uitbraakteam samen

De specialist ouderengeneeskunde (SO) meldt de uitbraak aan het management. Het management zorgt dan dat er een uitbraakteam komt. Het handigst is om een team samen te stellen op locatieniveau. Dit komt door het risico op besmetting buiten de afdeling. 

Een uitbraakteam moet bestaan uit deze mensen:

• De manager van de locatie leidt het team. Dat is belangrijk, omdat er ook ethische vragen zijn. Het management moet de besluiten dragen. Dat betekent dat zij de besluiten ondersteunen.
• Een SO, of een arts infectieziektebestrijding van de GGD als er geen SO is.
• Een deskundige infectiepreventie om te zorgen dat iedereen het protocol goed uitvoert.
• Een facilitair medewerker, want de maatregelen hebben invloed op onder meer eten en schoonmaken.
• Een medewerker van de afdeling.
• Iemand die de besluiten vastlegt, zoals een secretaresse of beleidsadviseur. 
• Een communicatieadviseur. Communicatie is belangrijk, omdat er veel vragen zullen zijn. Ook van naasten. Daarnaast moeten mensen weten bij wie ze terecht kunnen met hun vragen.
• Een medisch microbioloog om de resultaten op de juiste manier te begrijpen en uit te leggen.

Stap 3: Communiceer naar familie en externe partijen

Wie informeer je buiten het verpleeghuis over de uitbraak? Je brengt alleen familie en een aantal externe partijen op de hoogte. De manager moet de arts opdracht geven om de uitbraak te melden bij: 

• de GGD
• het RIVM, SO-ZI/AMR (Signaleringsoverleg Zorginstellingen en Antimicrobiële Resistentie)
• MUIZ (Meldpunt voor Uitbraken Infectieziekten & BRMO)

Stap 4: Regel extra geld voor de aanpak

Bij veel uitbraken heb je als organisatie of locatie recht op een extra vergoeding. Die vergoeding heb je nodig voor spullen om de uitbraak terug te dringen.

Om de vergoeding te krijgen moet je de uitbraak melden bij SO-ZI/AMR. Hiervoor is het belangrijk dat alles goed en compleet op papier staat. 

Stap 5: Neem een besluit over de volgende stap

Wanneer je de resultaten hebt van het kringonderzoek, besluit het uitbraakteam over de volgende stap. In het verpleeghuis is er een opendeurenbeleid. De effectiefste manier om een MRSA-uitbraak terug te dringen is om iedereen te testen.

Daarna kijk je wie van de besmette mensen je kunt behandelen en wie niet. En je bespreekt of je de besmette mensen wel of niet bij elkaar zet. Dat heeft veel invloed op de levens van deze bewoners.

Dit ethische dilemma bespreek je onder meer met cliëntenraden. Vaak kiezen mensen hier wel voor. Medewerkers kunnen namelijk ook besmet raken en blijven, waardoor ze misschien niet meer kunnen werken.

Let op: Houd rekening met AVG

Testen van personeel loopt meestal via de bedrijfsarts, als deze arts daarvoor beschikbaar is. Je kunt ook een organisatie de tests laten doen. De organisatie of bedrijfsarts moet de medewerker om toestemming vragen om de resultaten met het verpleeghuis te delen. Houd daar rekening mee.

Met deze stappen heb je alvast een goed begin gemaakt. Lees in het kader meer over de handreiking en het belang van een goede voorbereiding. Ga er ook in jouw organisatie mee aan de slag!

Video: Welke gevolgen kan een MRSA-besmetting hebben?

Benieuwd welke negatieve gevolgen een MRSA-besmetting kan hebben? Bekijk dan deze video. Verzorgende IG Antoinette Bosman-van Hoeflaken vertelt haar persoonlijke verhaal over een MRSA-besmetting die ze opliep.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de 'Inspiratiebijeenkomst: aan de slag met hygiëne en gedrag' op 6 november 2023. Paul van Houten en Merel Bertens gaven een workshop over uitbraakmanagement.